Barutu biten süvariler...
GENİŞ AÇI / Serhat Gürleyen Haziran başında yazdığımız yazıda DÜNYA Gazetesi okurlarını ABD piyasalarından yayılan bahar havasına karşın temkinli olmaları için uyarmıştık. Mayıs ayı perakende satışlarının beklentilerden yüksek gelmesinin temel ekonomik dengelerdeki bir iyileşmeden değil ABD Hazinesi'nin sağladığı vergi teşvikinden kaynaklandığını anlatmıştık. ABD piyasasındaki yalancı bahar tahmin ettiğimizden de kısa sürdü. Mayıs ayı perakende satışları beklentilerin üstünde geldiği için haziran ortasında yükselen ABD borsası kredi piyasasına yönelik beklentilerdeki kötüleşme ve petrol fiyatlarındaki artış nedeniyle dibe vurdu. Ekim ayında gördüğü en yüksek seviyeye göre yüzde 20'den fazla gerileyen ABD borsası teknik olarak "ayı piyasası" dönemine girdi. S&P 500 1930 yılından bu yana gördüğü en kötü haziran ayını, 2002 yılından beri en kötü ilk altı aylık dönemini geçiriyor. Hisse senedi piyasasındaki çöküşü ABD ekonomisinin uzun süreli bir durgunluk dönemine girmek üzere olduğunun bir öncü göstergesi olarak görüyoruz. "Geniş Açı" yazılarını düzenli olarak takip edemeyenler için ABD ekonomisiyle ilgili karamsarlığımızın arkasındaki nedenleri kısaca tekrarlayalım. ABD borçlanma piyasalarında yaşanan sorunun temelinde varlık fiyatlarındaki artışa güvenerek aşırı borçlanan hane halkının aldığı kredileri geri ödeyememesi yatıyor. Sorunun çözümü hane halkının tasarrufunu artırıp borcunu azaltmasından geçiyor. Ancak tüketim harcamalarının milli gelirin yüzde 72'sine ulaştığı bir ekonomiyi durgunluğa sokmadan bunun yapılması çok zor. ABD ekonomisinin durgunluğa girdiği 2001 yılında da sağlanan teşvikler ve faiz indirimleri sayesinde benzer bir canlanma görmüştük. Ancak alınan önlemler ekonomiyi düze çıkarmak için yeterli olmamıştı. ABD ekonomisi iki yıl sürecek bir durgunluk dönemine girmişti. ABD ekonomisinin 2001 yılındaki dalgalanması bugün yaşanan krizle kıyaslandığında çok hafif kalıyor. Konut fiyatlarındaki gerilemenin ekonomiye vereceği zarar internet hisselerindeki çöküşe göre çok daha şiddetli olacak. Bu görüşümüzü üç temel nedene dayandırıyoruz. (i) ABD hane halkının toplam serveti içinde konut yatırımlarının payı internet hisselerine göre çok daha yüksek. (ii) 2001 yılına göre hane halkı çok daha fazla borçlu durumda. (iii) ABD finans sektörü 2001 yılına göre daha zayıf durumda. Daha da önemlisi, ABD yönetiminin ekonomideki yavaşlama ve finans sektöründeki sorunlar karşısında manevra alanı 2001 yılına göre çok daha sınırlı. Küresel enflasyondaki yükseliş ve doların şiddetli değer kaybı ABD Merkez Bankası'nı para politikasını daha fazla gevşetmesine izin vermiyor. Küçük bir çocukken okuduğumuz resimli romanlarda ABD halkını hain kızılderililerin saldırısından son anda yetişen süvariler kurtarırdı. Süvariler asla geç kalmazlardı. Kuşatma altındaki şehir düşmek üzere iken, son anda ortaya çıkarlar ve masum halkı kurtarırlardı. Aradan yıllar geçti. O resimli romanları okuyan bizler orta yaşlı olduk. Çocukken okuduğumuz öykülerin gerçek hayattan farklı olduğunu kabul etme zamanı geldi. Sermaye piyasalarına yatırım yapan yatırımcılar yüksek getiri elde etmek için risk alırlar. İşler yolunda gitmediği zamanda bunun bedelini öderler. Merkez bankaları asli görevleri olan fiyat istikrarını bırakıp piyasaları kurtarmaya kalkışırlarsa barutu biten süvariler gibi ortada kalıverirler.