Bankaları iyi okumak lazım

Bankaları iyi okumak lazım. Bankaları iyi okumak demek, rakamlarına iyi bakmak, daha sonra yorum yapmak demektir.

Batı ülkelerinde bankalar çöktüğü için hükümetler merkez bankaları öncelikle banka sistemini ayağa kaldırmaya çalışıyor. Çünkü sistem ayakta durmadıkça reel ekonomi düzelemez.

ABD'de hükümet Citibank'ı ayakta tutabilmek için 25 milyar dolar yatırdı. Yetmedi, 20 milyar dolar daha yatırıyor.

Bizde bankalar sağlam havasına kapılan hükümet ise banka sistemini zorlamaya başladı. Rakamlar iyi okunmadan sisten zorlanır ise sağlamlık denen şey yok olur.

Şimdilerde Başbakan, özel bankalara kızıyor. Ziraat ve Halk bankaları ile reek sektörü kurtarma arayışına giriyor.

Bu konularda karar vermeden, kamu bankaları ile diğer bankaların kredilerdeki payına bakmakta yarar vardır.

Özetle:

- Mevduatın yüzde 50'si özel bankalarda, yüzde 36'sı kamu bankalarında, yüzde 14'ü yabancı bankalardadır.

- Kredilerin yüzde 57'sini özel bankalar, yüzde 23'ünü kamu bankaları, yüzde 20'sini yabancı bankalar verir.

Banka sistemini değerlendirirken, bankaların mevduatlarının ne kadarını krediye dönüştürdüklerine, mevduatın ne kadarı ile Hazine bonosu satın aldıklarına bakmak gerekir.

Bankalarla ilgili en doğru bilgiler, geniş şekilde BDDK ve Merkez Bankası ve Bankalar Birliği tarafından izleniyor ve yayınlanıyor.

BDDK Başkanı açıklama yaptı: Kriz fırtınasının estiği 1 buçuk ay içinde, banka kredileri azalmamış. Artmış. YTL kredilerde 1.9 milyar YTL, döviz kredilerinde (kur farkı temizlenmiş şekilde) 392 milyon YTL artış var.

Mevduat azalmış. YTL mevduatında 7.1 milyar YTL ve döviz mevduatında 8.9 milyar dolar azalma olmuş.

Bankaların sendikasyon ve sekürizasyon (dış kredi) yükümlülüklerinden bu yıla düşen rakam 4.6 milyar dolar, gelecek yılki yükümlülüklerin toplamı 10.7 milyar dolar. Bu rakamlar da döndürülemeyecek büyüklükte bir yük teşkil etmiyor.

BDDK'nın yayınladığı günlük rakamlara göre 7 Kasım 2008 tarihinde bankalardaki mevduat hesaplarında 442.6 milyar YTL tutarında YTL ve döviz mevduatı var.

Bankaların toplam kredileri ise 374.3 milyar YTL. Bunun 267.6 milyar YTL'si YTL kredi, 106.6 milyar YTL'lik bölümü döviz kredisi.

BDDK'nın rakamlarına bakılır ise eylül ayı sonundan bu yana kredilerde geri çağırma, kredileri geri toplama gibi bir hareket yok.

Ancak unutulmasın burada verilen rakamlar toplu rakamlar. Mutlaka bazı bankalar, bazı müşterilerine farklı yaklaşım içinde olmuşlardır. Hiç geri çağırma yok, hiç kredi kapama yok demek yanlış olur.

Merkez Bankası'nın açıklamalarına göre geçen ay sonu itibariyle tüketicilerin bankalardan kullandıkları kredilerin toplamı 83.0 milyar YTL'ye, kredi kartı borçları 32.3 milyar YTL'ye ulaştı. Toplam tüketici kredileri yıl başından bu yana 10 ayda 24.0 milyar YTL (yüzde 26.2 oranında) arttı.

Dikkati çeken artışın ihtiyaç kredileri ile kredi kartı borçlarında gerçekleşmesi. Konut kredileri bir varlığa dayanıyor. Kredi konut için alınıyor. Ama ihtiyaç kredileri ile kredi kartı borçları genelde günlük yaşamı sürdürmek için kullanılıyor.

Türkiye'de mevduat toplayan bankalar ne kadar mevduat topluyor? Ne kadar kredi veriyor?

Sayın okuyucularıma bilgi verebilmek için Bankalar Birliği'nin 2008 yılı Haziran ayı sonu itibariyle (En son bilgi budur) derlediği bilgilere dayalı özet bir tablo hazırladım.

Mevduat ve kredi rakamları haziran sonundan bu yana değişti ama, banka sistemi hakkında bir fikir sahibi olmak için haziran bilgileri gene de önemli.

Mevduatın yüzde 36'sı kamu bankalarında, kamu bankaları kredilerin yüzde 23'ünü kullandırıyor.

Mevduatın yüzde 50'si özel bankalarda. Özel bankalar kredilerin yüzde 57'sini kullandırıyor.

Mevduatın yüzde 14'ü yabancı bankalarda. Yabancı bankalar kredilerin yüzde 20'sini kullandırıyor.

Üç kamu bankamız var. Özel bankalarda ise öne çıkan 4 bankamız var. Yabancı bankalardan da 6'sı mevduat toplama ve kredide diğerlerinin önünde gidiyor.

Bankaların topladıkları mevduatın ne kadarını ekonomiye kredi olarak aktardıkları önem taşır.

Türkiye genelinde mevduat bankaları topladıkları 100 YTL mevduata karşı 80 YTL kredi verir durumundadır.

Buna bankaların kredi/mevduat oranı denilir.

Türkiye'de en fazla mevduat toplayan banka Ziraat Bankası'dır. Haziran sonunda bankanın mevduat toplamı 75.8 milyar YTL'dir. Buna karşılık banka 26.2 milyar YTL kredi kullandırmıştır. Kredi/mevduat oranı yüzde 35 gibi çok düşük bir orandır. Çünkü Ziraat Bankası topladığı mevduatı büyük ölçüde kamu kağıdına bağlamaktadır. Bankanın kredileri 26.2 milyar YTL iken, menkul değerler cüzdanı toplamı 50.8 milyar YTL'dir.

Üç kamu bankasının ortalama kredi mevduat oranı yüzde 52 iken, özel bankaların yüzde 92, yabancı bankaların yüzde 111'dir.

Bu oranlara bakılır ise yabancı bankaların topladıkları mevduatları yurtdışına göndermedikleri, mevduatın üzerine diğer kaynaklardan sağladıkları imkanları da ekleyerek en yüksek oranda kredi kıllandıkları anlaşılır.

Genelde haziran sonu itibariyle tüm bankaların krediler toplamı 324.5 milyar YTL iken, menkul değerler cüzdanının (Hazine bonosu ağırlıklı tahvil ve bono hesabının) 181.2 milyar YTL olması ilgi çekicidir.

Başlıca bankaların mevduatları, kredileri ve mevduatın krediye dönüş oranları

(Haziran 2008)

 Mevduat Kredi Kredi/mevduat

 milyar YTL. milyar YTL. oranı (Yüzde)

Kamu bankaları 147.5 77.1 52

- Ziraat 75.8 26.2 35

- Halk 36.9 22.6 61

- Vakıflar 37.7 28.3 81

Özel bankalar 201.4 185.1 92

- Akbank 46.4 44.6 96

- Garanti 43.6 44.7 102

- İş 53.7 42.1 78

- Yapı Kredi 37.5 33.7 90

- Diğerleri 20.2 20.0 99

Yabancı bankalar  55.7 62.1 111

- Citibank 3.3 2.3 68

- DenizBank 9.0 12.4 138

- Finansbank 14.0 16.3 117

- Fortis 5.8 6.9 121

- HSBC 9.1 10.2 112

- ING 9.6 10.2 105

- Diğerleri 4.9 3.8 77

Toplam mevduat bank. 404.8 324.5 80

Kaynak: Türkiye Bankalar Birliği Web Sitesi

Mevduatın dağılımı

%36 Kamu bankaları

%14 Yabancı bankalar

%50 Özel bankalar

Kredilerin dağılımı

%23 Kamu bankaları

%20 Yabancı bankalar

%57 Özel bankalar

Başlıca bankaların mekul değerleri cüzdanları ve kredileri kredi/menkul değer cüzdanı oranları

(Haziran 2008)

 Mevduat  Menkul/kredi

 değerler Kredi oranı

 milyar YTL. milyar YTL. (Yüzde)

Kamu bankaları 80.5 77.1 104

- Ziraat 50.8 26.2 193

- Halk 17.8 22.6 78

- Vakıflar 11.9 28.3 42

Özel bankalar 82.1 185.1 44

- Akbank 22.1 44.6 49

- Garanti 18.1 44.7 40

- İş 24.7 42.1 58

- Yapı Kredi 12.3 33.7 36

- Diğerleri 4.9 20.0 24

Yabancı bankalar 18.5 62.1 29

- Citibank 0.6 2.3 26

- DenizBank 2.9 12.4 23

- Finansbank 4.3 16.3 26

- Fortis 2.7 6.9 39

- HSBC 0.8 10.2 8

- ING 2.5 10.2 24

- Diğerleri 4.7 3.8 123

Toplam mevduat bank. 181.2 324.5 80

Kaynak: Türkiye Bankalar Birliği Web Sitesi