Bankalarda tepe yöneticiler ikramiye uğruna başkalarının parası ile kuma
Yngiltere'de yayynlanan şe Independent Gazetesi'nde 24 Mart 2007 günü Sean O'Grady'nin yazysynda, ünlü iktisatçy Joseph Stiglitz'in son bankacylyk krizi konusunda görü? ve de?erlemelerine yer verilmi?ti. (DÜNYA'da dün 16'ncy sayfada bu yazynyn özeti yayynlandy)
Yngiltere'nin finans merkezi, Londra'da ba?ymsyz bir yönetime sahip City'de. Bankalaryn ve finans kurulu?larynyn ço?unun merkezi City'de bulunuyor.
Stiglitz'in verdi?i rakamlara göre City'deki bankalaryn ve finans kurulu?larynyn son krizden kayyplary 120 milyar dolara ula?ty. Halbuki City'de bu bankalaryn ve kurulu?laryn tepe yöneticilerine geçen yyl 15 milyar dolar prim ba?ytylmy?ty. Bu yyl bu tepe yöneticilerin alacaklary prim (kaybyn onda biri ölçüsünde) 12 milyar dolar tutuyor.
Tepe yöneticiler ve bu banka ile ?irketlerde çaly?anlar bugüne kadar ?irkete kazandyrdyklary para ölçüsünde prim alyyorlardy. Primlerini yükseltmek için de ba?kalarynyn parasy ile cesurca kumar oynuyorlardy.
Prim örnekleri ilginç. Geçen yylba?y Goldman Sachs firmasynda Hazine i?lemleri yapan çok sayyda ki?i 10 milyon dolar, ba?aryly bir i?lemci 20 milyon dolar almy?. Bu firmada geçen yyl çaly?an ba?yna ortalama ikramiye 600 bin dolar imi?.
Yüksek prim ve ikramiye u?runa, çaly?anlar sadece ba?kalarynyn tasarruflaryny riske atmyyor, ayny parayy birkaç kere çevirerek, paraya takla attyrarak, sanal kaynaklar yaratarak bununla kazancy büyütme çabasyna giriyor.
Ylginç olan, prim ve ikramiyelerin her yyl hemen ödenmesi, banka ve finans kurulu?u zora girince yöneticilerin ve çaly?anlaryn sadece i?lerini kaybetmeleri, aldyklary prim ve ikramiyenin ceplerinde kalmasy.
Stiglitz'in bir önerisi var. Diyor ki, prim ve ikramiyeler hemen ödenmesin. Bir havuzda en az 10 yyl bekletilsin. Banka ve finans kurulu?u zarara u?rar ise, bu defa da zarar ölçüsünde primler ve ikramiyeler geri alynsyn.
Stiglitz'in i?aret etti?i bir ba?ka nokta çok çok önemli. Stiglitz diyor ki, "Yöneticiler kumar oynady. Onlar hiçbir kayba u?ramady. Ama onlaryn ortaya çykardyklary zarar-ziyany ?imdi hükümetler halkyn cebinden (vergi yoluyla toplanan paralar ile) ödüyor.