Bankalar krediyi sıkıyor, ama ilginçtir kredi talebi de artmıyor

Küresel krizle birlikte en çok tartışma yaratan konulardan biri de banka kredileri. Reel sektör, bankaların kredileri geri çağırdığını öne sürüyor; bankalar böyle bir durum yaşanmadığı görüşünü dile getiriyor. En azından, bir kredi geri çağırma durumu varsa bile, bunun tüm bankacılık sektörü için söz konusu olamayacağı vurgulanıyor. Ama biliniyor ki bankalar, kredilere geri çağırmıyorlarsa bile yeni kredi açmakta eskisi kadar "gönüllü" değiller, "eli açık" değiller. Merkez Bankası'nın banka kredileri eğilim anketi de işletmelere verilen kredilerin giderek sıkılaştırıldığını ortaya koyuyor. Aynı şekilde bireysel kredilerde de belirgin bir sıkılaştırma dikkati çekiyor. Ancak ilginç olan, bankalar kredileri sıkılaştırırken, krediye olan talepte de bir daralma yaşanıyor olması. Bu daralma özellikle bireysel kredilerde çok belirgin olarak gözleniyor.

Ne kadar sıkılaştırıldı?

Merkez Bankası'nın banka kredileri eğilim anketinde toplam kredi hacminin yüzde 80'inden fazlasını sağlayan ve toplam içinde en yüksek paya sahip bulunan 1'i kamu, 10'u özel ve 5'i yabancı sermayeli banka kapsanıyor. Bankalar, geride kalan üç ay için kredilerle ilgili olarak "çok sıkılaştırıldı, biraz sıkılaştırıldı, temelde aynı kaldı, biraz gevşetildi ve çok gevşetildi" şeklinde değerlendirmede bulunuyorlar. Buna göre, işletmelere verilen krediler için aralık ayı anketinde "geçen üç ayda krediler çok sıkılaştırıldı" diyen banka olmadı. Kredilerin biraz sıkılaştırıldığını belirten bankaların oranı eylülde yüzde 47 iken, aralıkta yüzde 80'e fırladı. Bankaların yüzde 20'si ise kredilerin aynı kaldığını dile getirdi.

Krediler sıkılaştırıldı ve gevşetildi, diyenlerin farkı, net değişimi veriyor. Buna göre, eylül ayında negatif yüzde 47 olan net değişim oranı, aralıkta negatif yüzde 80'e çıktı. Bir başka ifadeyle, eylülde yüzde 47 olan "krediler net olarak kısıldı" diyen banka oranı, aralıkta yüzde 80'e yükseldi.  Küçük ve orta ölçekli işletmelere verilen kredilerdeki net değişim oranı negatif yüzde 46'dan negatif yüzde 63'e, büyük işletmelere verilen kredilerdeki net değişim oranı ise negatif yüzde 26'dan negatif yüzde 80'e çıktı.

Beklentiler olumlu

Aralık ayı itibariyle geride kalan üç aydaki kredi açma eğilimi çok olumsuz bir tabloya işaret ediyor. Ancak, yine aralık itibariyle bu yılın ilk üç ayı için çizilen tablo çok daha olumlu.

Bankaların yüzde 80'i aralık anketinde kredilerin sıkılaştırıldığını dile getirmişti. Bu yılın ilk çeyreğinde ise bankaların yalnızca yüzde 46'sı bir sıkılaştırma bekliyor. Küçük ve orta ölçekli işletmelere verilen kredilerle ilgili olarak aralık ayında bankaların yüzde 63'ü kredilerin sıkılaştırıldığını rapor etmişlerdi, oranın bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 31'e ineceği tahmin ediliyor. Büyük işletmelerin kredilerinde aralık ayında yüzde 80 olarak bildirilen sıkılaştırmanın da yüzde 25'e gerilemesi bekleniyor.

Bireysel krediler

Bireysel kredilerde geçen yılın son çeyreğinde müthiş bir sıkılaştırmaya gidildi. Konut kredilerini sıkılaştıran bankaların eylülde yüzde 21 olan oranı aralıkta yüzde 76'ya, taşıt kredilerini sıkılaştıran bankaların oranı da yüzde 21'den yüzde 90'a çıktı. Diğer bireysel kredilerde ise eylülde negatif yüzde 15 olan oran, aralıkta negatif yüzde 100'e ulaştı. Yani, aralıkta ankete katılan tüm bankalar konut ve taşıt dışındaki bireysel kredileri az ya da çok, ama kesinlikle sıkılaştırdıklarını belirttiler.

İşletmelere verilen kredilerde olduğu gibi bireysel kredilerde de yılın ilk çeyreğinde görece daha olumlu bir tablo bekleniyor. Bankalar, bu yılın ilk çeyreğinde kredileri yine sıkacaklarını, ancak bu sıkılığın biraz gevşetilerek devam edeceğini belirtiyorlar.

Krediye talep de azalıyor

Merkez Bankası'nın banka kredileri eğilim anketinin ortaya koyduğu en ilginç sonuç, bu süreçte bankaların kredileri sıkılaştırmasından çok, krediye olan talebin tahmin edilen ölçüde artmaması, hatta bazı kredi türlerinde ciddi gerilemeler görülmesi olsa gerek.

Aralık itibariyle bankaların yüzde 23'ü işletme kredilerine olan talebin arttığını rapor etti. Ancak, küçük ve orta ölçekli işletmelerin eylül ayında pozitif yüzde 11 olan kredi talepleri, aralıkta negatif yüzde 28'e döndü. Yani, bankaların yüzde 28'i, bu işletmelerin kredi talebinin daraldığını bildirdi. Büyük işletmelerin kredi taleplerinin sürdüğünü bildiren bankaların oranı ise eylülde yüzde 6, aralıkta yüzde 5 oldu.

Kısa vadeli kredide net talep eylülde sıfır düzeyindeydi; aralıkta bu talebin artarak pozitif yüzde 14'e çıktığı görüldü. Uzun vadeli kredide eylülde negatif yüzde 32 olan kredi talebi ise, aralıkta negatif yüzde 69 oldu, yani uzun vadeli krediye olan talep azaldı.

2009'un ilk çeyreğine ilişkin tahminlere göre ise kredi talebinde bir canlanma olacak.

Bireysel kredi talebi

Konut ve taşıtta geçen yılın son çeyreğindeki kredi talebi tam anlamıyla sıfırlandı. Eylül ayında bankaların yüzde 12'si konut, yüzde 11'i taşıt kredilerinde talebin azaldığını bildirmişti. Aralıkta ise oran yüzde 100'e ulaştı, yani tüm bankalar kredi talebinin sıfırlandığını rapor etti.

Diğer bireysel kredilerde eylülde pozitif yüzde 25 olan oran ise aralıkta negatif yüzde 60'a indi.

Bireysel kredilerde bıçak gibi kesilen talebin bu yılın ilk çeyreğinde yavaş yavaş yeniden oluşmaya başlayacağı tahmin ediliyor. Konut ve taşıt kredilerinde negatif yüzde 100 olan aralık ayındaki talebin, bu yılın ilk çeyreğinde sırasıyla negatif olmak üzere yüzde 55 ve 60'a inmesi bekleniyor. Diğer bireysel kredilerdeki talebin de negatif yüzde 60'tan negatif yüzde 25'e gerileyeceği öngörülüyor.         

İşletmelere Verilen Krediler

Küçük ve Orta     

Genel Olarak Ölçekli İşletmelere Büyük İşletmelere

Mart Haz. Eyl. Ara. Mart Haz. Eyl. Ara. Mart Haz. Eyl. Ara.

GEÇEN ÜÇ AYDA              

Çok sıkılaştırıldı 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Biraz sıkılaştırıldı 26 42 47 80 46 42 46 63 23 24 26 80

Temelde aynı kaldı 74 58 53 20 54 58 54 37 77 76 74 20

Biraz gevşetildi 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Çok gevşetildi 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Gerçekleşen Net Değişim % (*) -26 -42 -47 -80 -46 -42 -46 -63 -23 -24 -26 -80

GELECEK ÜÇ AYDA               

Çok sıkılaştırılacak 0 0 0 0 4 0 0 0 0 0 0 0

Biraz sıkılaştırılacak 31 32 72 46 26 46 71 31 7 7 47 25

Temelde aynı kalacak 69 68 28 54 70 54 29 69 93 93 53 75

Biraz gevşetilecek 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Çok gevşetilecek 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Beklenen Net Değişim % (*) -31 -32 -72 -46 -30 -46 -71 -31 -7 -7 -47 -25

Bireysel Krediler

Konut Kredileri Taşıt Kredileri Diğer Bireysel Kre.

Mart Haz. Eyl. Ara. Mart Haz. Eyl. Ara. Mart Haz. Eyl. Ara.

GEÇEN ÜÇ AYDA               

Çok sıkılaştırıldı 0 0 0 1 0 0 5 7 0 0 0 5

Biraz sıkılaştırıldı 6 15 21 75 22 16 15 84 6 7 15 95

Temelde aynı kaldı 94 85 79 24 78 84 79 10 95 94 86 0

Biraz gevşetildi 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Çok gevşetildi 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Gerçekleşen Net Değişim % (*) -6 -15 -21 -76 -22 -16 -21 -90 -6 -7 -15 -100

GELECEK ÜÇ AYDA               

Çok sıkılaştırılacak 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Biraz sıkılaştırılacak 14 1 50 41 14 17 34 51 14 17 34 54

Temelde aynı kalacak 80 99 50 59 86 83 60 44 86 83 66 46

Biraz gevşetilecek 6 0 0 0 0 0 5 5 0 0 0 0

Çok gevşetilecek 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Beklenen Net Değişim % (*) -8 -1 -50 -41 -14 -17 -29 -45 -14 -17 -34 -54      

(*) Net Değişim Yüzdesi:  (Biraz Gevşetme+Çok Gevşetme)-(Biraz Sıkılaştırma+Çok Sıkılaştırma)