Bankalar krediyi kısıyor, daha da kısmaya hazırlanıyor
Merkez Bankası'nın 16 bankanın katılımıyla gerçekleştirdiği banka kredileri eğilim anketi, bankacılık kesiminin kredileri giderek kıstıklarını, bu yılın üçüncü üç aylık döneminde de aynı eğilimin süreceğini gösteriyor. Kredilerdeki bu eğilim, hem işletmelere verilen kredilerde, hem de bireysel kredilerde belirgin biçimde gözlenebiliyor. Bu yılın üçüncü üç ayına ilişkin tek istisna, konut ve taşıt alım kredilerinde. Bu kredilerde biraz gevşeme olacağı tahmin ediliyor.
Merkez Bankası'nın üç ayda bir gerçekleştirdiği banka kredileri eğilim anketine kredi hacminde yüzde 80'den fazla payı bulunan 16 banka katılıyor. Bu bankaların 1'i kamu, 10'u özel, 5'i de yabancı sermayeli bankalardan oluşuyor.
Eksi 5'ten, eksi 42'ye...
Başlık, çok bilinmeyenli denklem gibi oldu; açıklayalım. Geride kalan üç aylık döneme ilişkin olarak bankalar krediler için "çok sıkılaştırıldı, biraz sıkılaştırıldı, temelde aynı kaldı, biraz gevşetildi, çok gevşetildi" seçeneklerinden birini tercih ediyorlar. Sonra bu seçenekler yüzdeye vuruluyor. "Çok sıkılaştırıldı, biraz sıkılaştırıldı" toplamı; "biraz gevşetildi, çok gevşetildi" toplamından çıkarılıyor. Oluşan değer, eğilimi gösteriyor.
İşletmelere verilen krediler için yapılan genel değerlendirmede, söz konusu yöntemle bulunan oran, eksi olmak üzere geçen yılın eylül ayında yüzde 5'ti. Bu oran, aralıkta eksi yüzde 6'ya, martta eksi yüzde 26'ya, son olarak bu yılın haziran ayında eksi yüzde 42'ye düştü. Yani bankalar, işletmelere kredi vermekte inanılmaz bir cimrilik sergiledi.
Son bir yılda küçük ve orta boy işletmelere verilen kredilerle ilgili eğilim eksi 9'dan eksi 42'ye, büyük işletme kredilerindeki eğilim eksi 5'ten eksi 24'e, kısa vadeli kredilerdeki eğilim artı 1'den eksi 23'e, uzun vadeli kredilerdeki eğilim ise eksi 12'den eksi 43'e geriledi. Ancak hemen belirtelim; küçük ve orta boy işletmelere verilen kredilerle uzun vadeli kredilerdeki eğilim, haziranda mart ayına göre biraz iyileşme gösterdi.
Gelecek üç aydan beklenen
Merkez Bankası anketi gelecek üç ay için işletmelere verilen kredilerde nasıl bir tabloya işaret ediyor? Kredilerin genel olarak çok fazla değişmeyeceği gözleniyor, ancak bunu büyük işletmelere verilecek kredilerin sağladığı dikkati çekiyor. Mart ve haziran için genel anlamda eksi 31 ve eksi 32 olan eğilim, büyük işletmelere verilecek kredilerde eksi 7 ve 7 düzeyinde, yani aynı. Ancak, küçük ve orta boy işletme kredilerinin eksi 30'dan 46'ya, kısa vadeli kredilerin eksi 19'dan 24'e, uzun vadeli kredilerin ise eksi 25'ten 28'e gerilemesi bekleniyor.
Bireysel krediler
Merkez Bankası anketi, bireysel kredileri; konut kredileri, taşıt kredileri ve diğer bireysel krediler olmak üzere üç bölümde ele alıyor. Buna göre, geride kalan üç aylık dönemler itibariyle son bir yılda konut alım kredilerindeki eğilim sıfırdan eksi 15'e düştü. Taşıt alım kredilerine ilişkin eğilimin artı 16'dan eksi 16'ya, diğer tüketici kredilerine ilişkin eğilimin de artı 34'ten eksi 7'ye düştüğü dikkati çekti.
Bireysel kredilerde gelecek üç aya ilişkin tablo, biraz daha iyimser görünüyor. Mart ve haziran verileri olarak konut alım kredilerinin eksi 8'den eksi 1'e gerileyeceği, taşıt alım kredileri ile diğer tüketici kredilerinin ise eksi 14'ten eksi 17'ye çıkacağı tahmin ediliyor.
Kredi talebinde durum ne?
Bankaların açtıkları işletmelere dönük krediler ve bireysel kredilerdeki daralma eğilimi çok belirgin. Peki, acaba bu daralma talepteki daralmanın bir sonucu mu? Bu noktada somut bir eğilimden söz etmek zor. İşletmelere verilen kredilerle ilgili olarak son üç aydaki tablo, talebin pek değişmediğini gösteriyor.
Gelecek üç aya ilişkin talep konusunda ise eğilim genellikle negatif yönde gelişiyor. İşletmelere verilen krediler için genel eğilim, mart-haziran dengesi olarak artı 32'den artı 14'e inmiş durumda. Yine artı olmak kaydıyla küçük ve orta boy işletmelerin kredilerindeki eğilim 44'ten 20'ye, büyük işletmelere verilen kredilerdeki eğilim 26'dan 14'e, uzun vadeli kredilerdeki eğilim 44'ten 33'e iniyor. Kısa vadeli kredilere ilgi artıyor ve oran artı 27'den 32'ye çıkıyor.
Bireysel krediye talep az
Merkez Bankası'nın banka kredileri eğilim anketi, bireysel krediye olan talebin ise hızla gerilediğini ortaya koyuyor. Konut alım kredilerinde mart ayında gelecek üç ay için eksi 22 olan kredi talebi oranı, haziranda eksi 28'e düşüyor. Taşıt alım kredilerindeki oran, çok değişmiyor ve eksi 15'ten eksi 12'ye iniyor. Diğer bireysel kredilere olan talebin ise, artıda seyretmekle birlikte çok hızlı bir gerileme göstereceği dikkati çekiyor. Gelecek üç aylık döneme ilişkin eğilimi gösteren ve mart ayında artı 34 olan bu kredilere yönelik talepteki denge, haziranda artı 3'e düşmüş bulunuyor.