Bankalar ihale konusu işlerinde sosyal güvenlik yönünden nelere dikkat e

Bankalar ihale konusu işlerinde sosyal güvenlik yönünden nelere dikkat etmeli?
 

Celal ÖZCAN - PwC Türkiye İş ve Sosyal Güvenlik Hizmetleri Kıdemli Danışmanı

Kayıt dışı ekonominin ve bunun ayrılmaz bir parçası olan kayıt dışı istihdamın ülkemizin en önemli sorun alanlarından olduğu bilinen bir gerçektir. Kayıt dışı istihdamla mücadele bağlamında son yıllarda çok önemli düzenlemeler yapılmıştır. Özellikle sosyal güvenlik reformu kapsamında çıkarılmış olan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun değişik maddelerinde yapılan düzenlemelerle Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) kayıt dışı istihdamla mücadele ve prim tahsilatının güvenceye alınması için önemli yetkiler verilmiştir. Bu yetkilerden biri de, kanunda belirtilmiş olan işlerde SGK'nın asgari işçilik araştırma ve inceleme yetkisidir. 

Asgari işçilik ne anlama gelmektedir?

Esasen, asgari işçilik kanunda tanımı yapılmayan, ancak uygulama esasları ortaya konulan bir kavramdır. 

Genel olarak asgari işçilik; ihale konusu işlerin, özel inşaat işlerinin veya devamlı nitelikteki işyerlerindeki işin yürütümü/yapılması bakımından gereken en az işçi sayısı, sigorta primine esas kazanç veya çalışma gün sayısının belirlenmesi olarak tanımlanmaktadır. 

SGK'nın, asgari işçilikle ilgili araştırma ve inceleme yetkisini kullanabilmesi için 5510 sayılı Kanun'la bazı kurum ve kuruluşlara çeşitli yükümlülükler getirilmiştir. Yükümlülük getirilen kurum ve kuruluşlardan biri de 5411 sayılı Bankacılık Kanunu kapsamındaki kuruluşlardır.

İhale konusu işler 15 gün içinde SGK'ya bildirilmeli

5510 sayılı Kanun'un 90'ıncı maddesinde yapılan düzenleme uyarınca 5411 sayılı Bankacılık Kanunu kapsamına giren Türkiye'de kurulu mevduat bankaları, katılım bankaları, kalkınma ve yatırım bankaları, yurt dışında kurulu bu nitelikteki kuruluşların Türkiye'deki şubeleri, finansal holding şirketleri, Türkiye Bankalar Birliği, Türkiye Katılım Bankaları Birliği, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'nun ihale suretiyle yaptırdıkları işleri üstlenenleri ve bunların adreslerini 15 gün içinde SGK'ya bildirmeleri gerekmektedir.

5411 sayılı Bankacılık Kanunu kapsamındaki kuruluşların yapacakları bu bildirim üzerine SGK, ihale konusu işi üstlenenlerin öncelikle işyeri tescili (kaydı) olup olmadığını kontrol etmekte, tescilsiz olması durumunda da işyeri tescilinin yapılmasına ilişkin süreci başlatmaktadır.

Yine, işin bitiminde SGK'dan ilişiksizlik yazısının talep edildiği aşamada da, belli kriterlere göre yeterli işçilik bildirilmiş olup olmadığı araştırılmakta/incelenmektedir. 

5411 sayılı Bankacılık Kanunu kapsamındaki kuruluşların söz konusu bildirim yükümlülüklerini yerine getirmemeleri halinde, bu işlerle ilgili olarak SGK'nın asgari işçilik kontrolü yapma imkanı ortadan kalktığı gibi, yüklenicilerin prim borçlarının hak ediş ve kesin teminatlarından kesilerek tahsil edilmesi avantajını da kaybetmektedir. 

Bu nedenle, 5510 sayılı Kanun'da bildirim yapılmayan ihale konusu her bir işten dolayı 5411 sayılı Bankacılık Kanunu kapsamındaki kuruluşlara aylık asgari ücret tutarında (bugün için 1.021,50 TL) idari para cezası uygulanması öngörülmüştür.

Hakediş ödemelerinde yükleniciden SGK borcu yoktur yazısı istenmeli

Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulmuş olan "Sosyal Güvenlik Kurumu Prim ve İdari Para Cezası Borçlarının Hakedişlerden Mahsubu, Ödenmesi ve İlişiksizlik Belgesinin Aranması Hakkında Yönetmelik" hükümleri uyarınca işverenlerin hakedişleri, SGK'ya idari para cezası, prim ve prime ilişkin borçlarının olmaması kaydıyla ödenebilir. 
Bu bağlamda, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu kapsamındaki kuruluşların, ihale konusu işleriyle ilgili olarak her hakediş ödemesi öncesinde yüklenicilerden "SGK Borcu Yoktur Yazısı" istemeleri gerekmektedir. 

Yüklenicinin kesin teminatı SGK ilişiksizlik belgesine istinaden iade edilmeli 

5411 sayılı Bankacılık Kanunu kapsamındaki kuruluşlarca yükleniciden kesin teminat mektubu alınmış ise, işin bitiminde ihale konusu işle ilgili olarak prim, idari para cezası, gecikme zammı/gecikme cezası borcunun bulunmadığına dair "SGK İlişiksizlik Belgesi" ibraz edilmedikçe yükleniciye ait kesin teminatın iade edilmemesi gerekmektedir.

Yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde zararın tazmini

5411 sayılı Kanun kapsamındaki kuruluşların ihale suretiyle yaptırdıkları işlerde SGK borcu yoktur yazısı olmadan yükleniciye hakedişinin ödenmesi veya SGK ilişiksizlik belgesi olmadan kesin teminatının iade edilmesi halinde, SGK'nın uğrayacağı zararın tazmini (yükleniciden tahsil edilememiş prim, idari para cezası, gecikme zammı borcundan sorumlu tutulma) için hukuki işleme başvurulmaktadır.

Sonuç olarak, 5411 sayılı Kanun kapsamındaki kuruluşların gereksiz yere idari para cezası ve yüklenicilerin sosyal güvenlik borçlarından sorumlu tutulma gibi olumsuz bir durumla karşılaşmaları için yukarıda belirtilen yükümlülüklere dikkat etmeleri gerekmektedir.