Bankalar gerçekten kredi vermiyorlar mı?

Son günlerde ‘kredi alamıyorum’ söylemleri artmış durumda. Kredilerin ihracata yönelik ya da ithalatı azaltacak alanlara yönlendirilmesi isteniyor. İlk iki aya baktığımızda bankalar 494 milyar TL’lik kredi verdi. Bu kredilerin 311 milyar TL’si ticari müşterilere tahsis edildi. KOBİ’lerin ticari krediler içindeki payı ise yüzde 65 oldu.

Bu köşede genellikle yatırım araçlarıyla ilgili beklentilere yer veriyorduk. Ancak son dönemlerde kredi büyümesi ile ilgili tartışmalar artmış durumda. ‘Kredi alamıyoruz’ söylemlerini daha sık duyar olduk. Peki kredi cephesinde durum ne? Gerçekten kredi muslukları kısıldı mı? En çok hangi kesime kredi veriliyor? Bugün ‘kredilerin rotasına’ bakalım…

Yüksek enflasyon rakamlarına göre oldukça ‘ucuz’ kalan kredilere talep arttı. 2022 yılında bankalar toplam 1 trilyon 934 milyar TL tutarında kredi kullandırdı. Bu rakam 2021 yılında 465 milyar TL olarak gerçekleşmişti. Yani geçen yıl kullandırılan kredilerde yüzde 315’lik artış yaşandı.

2 ayda %155’lik artış

Bu yılın ilk iki ayında bakarsak bankalar toplam 494 milyar TL’lik kredi verdi. Bunun 289 milyar TL’si ocak ayında, 205 milyar TL’si ise şubat ayında kullandırıldı. 2022 yılının ocak ayında bu rakam 55 milyar TL, şubat ayında 138 milyar TL seviyesindeydi.

Başka bir ifadeyle bu yılın ilk iki ayında kredilerde büyüme geçen yılın ilk iki ayına göre yüzde 155 oldu. Şimdi ocak-şubat aylarında kullandırılan toplam 494 milyar TL kredinin dağılımına bakalım. 494 milyar TL’nin 311 milyar TL’lik kısmı ticari müşterilere, 179 milyar TL’lik kısmı da bireysel müşterilere verilmiş. Ticari kredilerin yüzde 65’i yani 201 milyar TL’si KOBİ’lere aktarılmış.

678 şirkete YTAK tahsisi

Merkez Bankası kaynaklı 2 yıl geri ödemesiz yüzde 9 faizli 10 yıl vadeli yatırım kredileri olan Taahhütlü Avans Kredisi (YTAK) rakamları da artmaya devam ediyor. Bugüne kadar, toplamda 67 İldeki 678 adet sanayi ve turizm yatırımlarına 103 milyar TL YTAK tahsis edildi.

Tahsis edilen bu tutarın 34.7 milyar TL’si sanayi alanında faaliyet gösteren firmalara, 7.5 milyar TL’si turizm sektöründe faaliyet gösteren firmalara olmak üzere toplam 42.2 milyar TL kullandırıldı. Kredilerin 22.3 milyar TL’lik kısmı KOBİ’lerin, 80.7 milyar TL’lik kısmı ise diğer firmaların yatırımlarına yönlendirildi. YTAK tahsisi yapılan 665 firmanın 430’u KOBİ, kalan 235’i ise KOBİ dışı firmalardan oluşuyor. 

Kredilerin 82.6 milyar TL’lik kısmı sanayi sektöründe faaliyet gösteren firmalara kalan 20.42 milyar TL’lik kısmı ise turizm sektöründe faaliyet gösteren firmaların yatırımlarına tahsis edildi. Yapılan onlarca düzenleme ile kredilerin istenilen alanlara yönlendirilmesi amaçlanıyor. Düzenlemelerle bankaların maliyeti artarken bankalar ya kredi vermemeyi tercih ediyor ya da payı KOBİ’lere ayırıyor.

Bu adımlar bana ikinci dünya savaşı sonrasında ekonomiyi yeniden ayağa kaldırmak isteyen Japonya Merkez Bankası kararlarını hatırlattı. O dönemde tasarruflar belirlenen sektörlere aktarılmış ve ekonomi ayağa kalkmıştı. Bizdeki benzer kararların benzer sonuçlar doğurup doğurmayacağını zaman gösterecek.

Şirketler krediyle altın mı alıyor?

Kredi büyümesi ile altın ithalatı arasında oluşan korelasyon bir rastlantı mı yoksa güçlü bir ilişki mi var bilemiyorum.

2022 yılında toplam 20 milyar dolarlık altın ithal edilirken bu rakam ocak-şubat döneminde 9 milyar dolar civarında gerçekleşti. Bu altın ithalatının bireysel yatırımcılardan ziyade kurumsal yatırımcılardan kaynaklandığı söyleniyor. Yani altın talebinin büyük bölümü kurumsallardan geliyor.

Kredi ile döviz alımı sıkı şekilde kontrol edilirken bu nedenle bazı şirketler döviz yerine altına yönelerek spekülatif yatırıma yönelmiş olabilir. Tasarruf oranının düşük olduğu ve yatırımların finansmanı için sınırlı kaynakların olduğu bir ortamda alınan kredilerin spekülatif yatırımlarda kullanılmasının etik olup olmadığı ise farklı bir tartışma konusu.