Bankacılık nasıl dönüşecek?
Dişçi mi, banka mı?
Bir ankette kişilere sormuşlar: Şu iki şey arasında tercih yapmanız gerekse neyi tercih ederdiniz? a)Bankaya gitmeyi mi? b)Dişçiye gitmeyi mi? Ankete katılanların yüzde 71’i, “Dişçiye gitmeyi tercih ederiz” demiş. Yine aynı grubun üçte biri, 2020 yılına kadar banka hesabına ihtiyaçları olmayacağını belirtmiş. Bu bilgiyi The Economist dergisinin 9-15 Mayıs 2015 sayısındaki rapordan aldım. (Special report on International Banking). Bu anketi bu şekilde cevaplayanlar, 1980 sonrası doğan Y kuşağından (Millenials); yaşları 18-34 yaşları arasında olanlar. Yani ellerinden akıllı telefonlarını düşürmeyen, telefonla kalkan, telefonla yatanlar. Acaba siz aynı sorulara ne cevap verirdiniz?
Bankacılık tarihi
Y kuşağından gençler bankacılık hakkında böyle düşüyor olabilirler. Ama bankacılığın ekonomideki rolü büyük. Bankacılığın tarihi, uygarlığın ilk yıllarında başlamış. Milattan Önce 2000’li yıllarda Asur ve Babil’de çiftçilere ve şehirler arasında mal taşıyan tüccarlara kredi veren bankalar varmış. Daha sonra eski Yunan ve Roma’da da bankerleri görüyoruz. Tapınaklarda oturur ve bankacılık yaparlarmış. İki önemli işlemi icat etmişler: Mevduat toplamak ve de döviz değişimi. Çin ve Hint medeniyetlerinde de bankerler var.
Modern anlamdaki bankacılığın kökleri Ortaçağ ve Rönesans’ın ilk yıllarına İtalya’ya uzanır; İtalyan’ın zengin kentleri Floransa, Venedik ve Cenova’ya. En meşhur İtalya bankası, 1397’de kurulan Medici Bank’tır. Dünyanın en eski bankası da, 1472 yılında kurulmuş olan ve hâlâ aktif olan Monte dei Paschi di Siena’dır.
Türkiye’de ise, Galatalı bankerler ve ecnebi tüccarlar faiz işleri ile para alım satımını yapmışlar. Daha sonra 1845’te, İstanbul’da ilk banka benzeri kurum, İstanbul Bankası adıyla kurulmuş. Ödenmiş sermayesi olmayan bu kurum 1850'lerde kapanmış. 1856'da kurulan Ottoman Bank, 1863'te Osmanlı Bankası adıyla çalışmaya başlamış; 2001 yılına kadar yaşamıştır Mithat Paşa ise Ziraat Bankası'nın çekirdeği olan Memleket Sandıkları’nı kurmuş. Ve değişik aşamalardan geçen ve krizler atlatan bankacılık ülkemizde bugünkü aşamasına gelmiştir.
Bankacılık ve teknoloji
Bankacılık sektörü, ofisler için gerekli yeni teknolojileri hep yaygın biçimde ilk kullanan sektör olmuştur. Ve sonunda bilgisayar ve internet, köşebaşlarında ATM’ler. Bilgisayarınız ve akıllı telefonunuz sağ olsun: En son bir banka şubesine ne zaman uğradınız?
Bankacılığa büyük kolaylık getiren bilgisayar ve iletişim teknolojisi, şimdi de bankacılığa yeni rakipler üretiyor. Şu an dünyadaki bankacılığın yıllık geliri 4,7 trilyon dolar ve yıllık kârı da 470 milyar dolar olarak tahmin ediliyor. Böylesine bir pazar da Silikon Vadisi veletlerinin iştahını kabartıyor. Yukarda sözünü ettiğim araştırmaya göre, Finansal Teknoloji (Fintech), bankaların işlerini ellerinden alacak, kârlarını düşürecek.
Teknoloji dünyasının cingözleri bankacılığın hemen hemen her alanına el atmış durumda. Bankaların para kazanma yollarından en eskisi, kredi vermek. Mevduat olarak para toplamak ve bunu kredi olarak borç vermek. Ve paranın alış fiyatı ile satış fiyatı arasındaki farktan para kazanmak. Önemli olan, kredi vereceğiniz kişiyi doğru seçmek. Ve finansal teknolojinin kullandığı “peer-to-peer lending” yaklaşımda veriler, algoritmalar yardımı ile daha akıllıca kullanılıyor ve bu seçim daha isabetli yapılıyor.
Bankaların para kazandığı ikinci alan, ödemeler; örneğin, kredi kartları. Amerika’da geçen yıl faaliyete geçen Apple Pay sistemi ile kişiler telefonlarına ya da saatlerine bir dokunuşla ödeme yapabiliyorlar. PayPal ve diğer uygulamalar müşterilere taksit imkanı da sunabiliyor.
Bankaların kârının geldiği diğer bir alan da çeşitli aidatlar, komisyon ve danışmanlık ücretleri. Ama görünen o ki bankaların bu ekmek kapıları da tehlikede. Örneğin, çok akıllı bilgisayar teknolojisi “Robo-danışmanlar” (robo-advisers) yatırım uzmanlarının verdiği tavsiyeyi çok daha ucuza verebiliyor.
Sonuç
Kendisine teknoloji cephesinden gelen bu saldırı ile bakalım bankacılık nasıl dönüşecek?