Balık, et ithalatına alternatif olabilir mi?

"Halk ucuz et yesin" söylemi ile her yıl milyonlarca dolarlık canlı hayvan ve karkas et ithal ediliyor. Ülkenin kıt kaynakları başka ülke çiftçilerine destek olarak veriliyor. Buna rağmen kırmızı etin fiyatı ucuzlamıyor.

Çünkü, ithalat baskısı altında, yüksek girdi maliyetleriyle üretim yapan çiftçi eti ucuza satsa de, tüketiciye pahallıya ulaşıyor.

Gerçekten halkın ucuz ve sağlıklı et tüketmesi isteniyorsa öncelikle üretimin artırılması, üreticiden tüketiciye ulaşan zincirin denetlenmesi gerekiyor. En az bunun kadar önemli, bir başka önemli konu ise alternatif kaynakların devreye sokulması olmalı.

Sığır odaklı kırmızı et tüketimi yerine, koyun, kuzu ve beyaz et özellikle balıketi tüketiminin artırılması sağlanmalı.

Fakat, dünyada balık tüketimi artarken, Türkiye’de balıkçılık, su ürünleri çoğu zaman gündeme dahi gelemiyor. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, balıkçılığı avlanma sezonu başlarken veya biterken yapılan bir basın açıklaması veya balıkçılarla verilen bir poz fotoğraftan öteye taşıyamıyor. Ülkenin balıkçılık potansiyeli görmezden geliniyor. Vahşi avlanma ile denizlerde balık tükenirken adeta seyrediliyor. Hiç bir önlem alınmıyor.

Halkın sağlıklı ve güvenilir etle beslenmesi için balık üretimi büyük öneme sahip. Türkiye, 160 milyon tonluk dünya akuakültür üretiminde Çin ve Hindistan'dan sonra üçüncü sırada. Türkiye'de toplamda 140 bin ton kültür levrek ve çipura üretiliyor. Bunun da yaklaşık yarısını Kılıç üretiyor. Yıllık 250 bin ton da avcılıktan elde ediliyor. Toplamda 450 bin ton bir balık üretimi var.

Yavru balık üretiminde dünyanın en büyük kapasitesine ve ihracatına sahip. Buna karşılık kişi başına balık tüketimi yıllık ortalama 6-7 kilo ile en düşük ülkelerden birisi. Daha da çarpıcı olanı, Türkiye, sağlıklı olarak nitelendirilen balığı ihraç ederken, sağlık açısından sorunlu olan, kırmızı eti ithal ediyor.

Amerika'da obeziteye karşı balık tüketimi artıyor

Pazartesi günü Türkiye'nin ve aynı zamanda kendi üretim alanında dünyanın en büyük entegre balıkçılık işletmesi olan Muğla Milas'taki Kılız Deniz Ürünleri'ni ziyaret ettik. Anaç balıklardan yumurtaların alınmasından, balığın işlenerek pazara sunulmasına kadar olan üretim sürecini adım adım yakından izledik. Üretim sürecinden sorumlu Serkan Ilgaz, Fatih Özdoğan ve diğer yöneticiler üretimden paketlemeye kadar her aşamada teknik bilgiler verdiler.

Ege Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller İhracatçılar Birliği Başkanı ve Kılıç Deniz Ürünleri İcra Kurulu Başkan Yardımcısı Sinan Kızıltan'dan sektörle ilgili pazar bilgileri aldık.

Sinan Kızıltan'ın verdiği bilgilere göre, Amerika Birleşik Devletleri'nde levrek pazarı hızla büyüyor. Bu pazara balık ihraç eden Kılıç Deniz Ürünleri pazarda gelişmeleri dikkate alarak Dominik'te bir eski balık çiftliğini satın aldı. Burada levrek üreterek 24 saat içinde Amerika'ya taze olarak gönderilmesi için yıllık 5 bin ton olan kapasiteyi 10 bin tona çıkaracak çalışmalar yapılıyor.

Amerika'da obeziteden kurtulmak için özellikle yeni nesil balık tüketiyor. Levrek en pahallı ve en çok tüketilen balıklardan birisi. Türkiye'de kültür balıkçılığına karşı önyargı kırılmaya çalışılırken, Amerikalı tüketici Ege'de üretilen balığı talep ediyor.

Avrupa Birliği'nde de balık pazarı her yıl büyüyor. Kişi başına ortalama balık tüketimi 24 kilo İspanya'da 31 kilo.

Farklı ülkelerdeki yatırımlar

Kılıç Deniz Ürünleri, Arnavutluk'ta alabalık üretimi yapıyor. Çipura ve levrek üretimi için çalışmalar sürüyor. Buradan Avrupa'ya ihracat yapılıyor.

Karadeniz'de balıkçılık bitince, Karadenizli balıkçılar Moritanya'ya gidip orada balık avcılık yapmaya başlamışlar. Kılıç deniz Ürünleri, Moritanya'da balık unu fabrikası kurarak avlanan balıklardan balık unu ve balık yağı üreterek Türkiye'ye getiriyor.

Japonya'ya mavi yüzgeçli orkinos ihraç ediliyor. Şimdi hedefte Çin pazarı var. Avustralya'ya ihracat yapmak var.

Deniz balığı tükenirken kültür üretimi artıyor

Deniz balığı yanlış politikalar, bilinçsiz avlanmalar nedeniyle hızla tükeniyor. Yakın gelecekte kültür balığı üretimi, avlanan balıktan fazla olacak.

Doktorların, beslenme uzmanlarının sağlıklı olduğu için tüketilmesini önerdikleri balık en sağlıklı ürünlerden birisi olarak kabul ediliyor. Et ve süt ürünleri gibi karışım, hile, tağşiş yapılması mümkün olmayan balık aynı zamanda en ucuz et olarak biliniyor.

Türkiye'de kilosu 15-20 liraya satılan levrek, Amerika’da 7-8 dolara Avrupa'da 7-8 euroya satılıyor.

Avrupa'daki alıcılar Türkiye'deki balık çiftliklerini düzenli olarak denetliyor. Sağlık koşulları ile ilgili olumsuz bir durum olduğunda balık alımını durduruyorlar. Balık üretiminin büyük bölümü ihraç edildiği için denetimler daha yoğun yapılıyor. Bu nedenle sağlık konusunda birçok üründen daha güvenli olduğu söylenebilir.

Özetle, yıllardır canlı hayvan ve kırmızı et ithal eden Türkiye, balık üretimine ve tüketimine gerekli önemi verse ve balık tüketimini yaygınlaştırsa et ithalatına gerek kalmayacak.