Baktık Kalkınma Bakanlığı oralı bile değil, OVP revizyonunu biz yaptık!

Türkiye İstatistik Kurumu GSYH serisini geçen yıl aralık ayında değiştirdi. Geçen yılın üçüncü çeyreğine ilişkin veriler, 2009 yılı baz alınarak hesaplanan yeni yöntemle açıklandı. Tabii ki geçen yılın son çeyreği ve bu yılın ilk çeyreğinde de yeni seri kullanıldı, bundan sonraki dönemlerde de kullanılacağı gibi.

Yeni GSYH serisinde baz yılının 2009 olarak alınması ve ölçme yöntemindeki değişiklikler bir dizi tartışma yaratmadı değil. Bu, konunun başka bir boyutu. Zaten bizim bugün üstünde durmak istediğimiz, GSYH'nin nasıl hesaplandığı ve bunun doğru olup olmadığı değil.

Biz, Türkiye'nin resmen kullanmak durumunda olduğu yeni seri GSYH'yi, orta vadeli programı hazırlayan Kalkınma Bakanlığı'nın hala dikkate almamış olması üstünde durmak istiyoruz.

2017-2019 yıllarını kapsayan orta vadeli program, geçen yılın ekim ayında açıklandı. Biliniyor ki orta vadeli programlar hep bir önceki yılın ekim ayında açıklanır zaten.

Orta vadeli programların, aslında tüm ekonominin bel kemiğini oluşturan büyüklük, GSYH. Şimdi GSYH büyüklüğü temelden değişiyor, Türkiye İstatistik Kurumu bu veriyle ilgili yepyeni bir seriye geçiyor, ama bakıyorsunuz Kalkınma Bakanlığı bu değişikliği görmezden geliyor.

Tabii ki konu tek başına GSYH'yi değiştirmek değil. GSYH'yi değiştirdiğiniz zaman, buna bağlı bir dizi büyüklük de değişmek durumunda. Ama bu temel göstergeyi göz ardı ettiniz mi, tüm OVP'yi de bir anlamda pek geçerliliği olmayan bir metin ve tablo haline getirmiş oluyorsunuz.

OVP revize edilmeliydi

Biraz geri gidelim... 2015'in haziran ayında yapılan seçimlerden sonra hükümet kurulamayınca kasımda yeniden seçime gidildiğini hatırlıyoruz. Kasım seçiminden önce de 2016-2018 dönemi orta vadeli programı açıklandı, zaten açıklanması gerekiyordu. Ne var ki, kasım seçiminden sonra kurulan hükümet, başka partiden oluşmamasına ve Başbakan değişmemesine rağmen, orta vadeli programı yenileme kararı aldı.

Ama bu kez biraz önce de belirttiğimiz gibi ekonominin en temel göstergesi olan GSYH'de köklü bir değişiklik yapıldığı halde Kalkınma Bakanlığı orta vadeli programda revizyona gitmedi.

Bakanlık bir revizyonu gerekli görmedi mi, yoksa "olmasa da olur" diye mi yaklaştı, bilemeyiz.

Ama bildiğimiz şu; bir ara bu konuda bir revizyon düşünüp düşünmedikleri sorusunu yönelttiğimiz Kalkınma Bakanı Lütfü Elvan, revizyon düşündüklerini ifade etmekle yetinmişti. Ama aradan uzunca bir süre geçtiği halde herhangi bir revizyon görmedik.

Hem zaten 2018-2020 dönemine ilişkin orta vadeli programın açıklanmasına da şunun şurasında üç ay kadar bir süre kaldı. Muhtemeldir ki şimdi Kalkınma Bakanlığı'nda mevcut orta vadeli programın revizyonu için değil, yeni orta vadeli program için çalışılıyordur.

Revizyondan kaçınma nedeni kur mu?

TÜİK'in yeni seri GSYH verileri, eski seriye göre Türkiye ekonomisini daha büyük, kişi başına geliri daha fazla gösteriyor. Dolayısıyla bu verileri kullanmaktan kaçınmak pek anlamlı değil.

Durum böyle olduğuna göre, Kalkınma Bakanlığı neden Türkiye ekonomisini daha büyük gösteren yeni seriyi kullanmayı tercih etmiyor, verileri yeni seriye uydurmuyor?

Bu noktada akla dolar kuru varsayımındaki büyük sapma geliyor. 2017-2019 dönemi orta vadeli programı hazırlanırken bu yılın ortalama dolar kuru 3.18 olarak öngörülmüştü. Oysa 2016'yı 3.53'ten kapattık, ocak ayı ortalaması da 3.73'ü buldu. Hatta bir ara dolarda 3.92 bile görüldü.

Acaba Kalkınma Bakanlığı dolar kuru varsayımının 3.60'lar dolayında olacağını kabul etmek durumunda kalacağı için mi OVP'yi revize etmeye yanaşmadı? Mümkündür... Yılbaşından bugüne kadarki dönemde oluşan ortalama dolar kurunun 3.63 olduğunu da belirtelim.

Hızlı artışı kur frenledi

TÜİK'in yeni serisi, GSYH'de önemli bir büyüme sağlayacaktı, ama o hızlı ve hiç hesapta olmayan kur artışı yok mu!

OVP'de 2.4 trilyon lira olarak öngörülen cari fiyatlara göre GSYH, ilk çeyrek gerçekleşmesinin (641 milyar lira) yıla yansıtılmasına dayalı hesaplamaya göre 2.9 trilyon lira düzeyine çıkacak. Ama artık yıl ortalaması kur için 3.18'den söz etmek mümkün değil. Yılbaşından bu yana olan ortalamanın 3.63 düzeyinde bulunduğunu belirttik. Yılın da bu düzeyde kapatılacağını varsayarsak, kişi başına gelir 10 bin 70 dolar civarında oluşuyor.

Cari fiyatlara göre GSYH 2.9 trilyon lira dolayına çıkacak, bu kesin sayılır; hatta 3 trilyon lira bile görülebilir. Dolar kuru da OVP yapılırken öngörülen 3.18'de kalmış olsaydı kişi başına gelir 11 bin 500 dolara kadar yükselecekti.