Bahşiş karşılığı çalışanlar sigortalı olur mu?
İşyerlerinde işverenden ücret almayıp müşterilerden yüzde usulüyle veya bahşiş şeklinde aldıkları paralarla hizmet gören kişiler (Örneğin; sinema, tiyatro, konser salonu gibi eğlence yerlerinde program dağıtan ve yer gösterenler, otel, pansiyon, lokanta, gazino, kahvehane gibi işyerlerinde servis karşılığı bahşiş ve yüzde usulüyle çalışan garson ve benzeri işçiler) bu işyerlerinin işverenleri ile zımni de olsa bir akit yapmış olacaklarının kabulü ve bunun bir hizmet akdi niteliğinde görülmesi gerekmektedir.
Yapılan hizmet karşılığının üçüncü şahıslar tarafından ödenmesi, akdin mahiyetini de değiştirmeyeceğine göre, alınan bahşiş ve yüzdeler de ücret sayılmaktadır.
Bu itibarla, hizmet sözleşmesine istinaden çalıştıkları kabul edilen bu kimselerin 5510 sayılı kanunun 4. maddesi uyarınca sigortalı olmaları gerekmektedir.
İşyerlerinde işverenden ücret almayıp müşterilerden yüzde usulüyle veya bahşiş şeklinde aldıkları paralarla hizmet gören kişilere ait sigorta priminin, sigorta primine esas kazancın alt sınırı üzerinden bildirilmesi gerekmektedir.
Oteller, lokantalar, eğlence yerleri ve benzeri yerler ile içki verilen ve hemen orada yenilip içilmesi için çeşitli yiyecek satan yerlerden "yüzde" usulünün uygulandığı müesseseler, Yüzdelerden Toplanan Paraların İşçilere Dağıtılması Hakkında Yönetmelik hükümlerine tabidir. Bu işyerlerinde, işveren tarafından servis karşılığı veya başka isimlerle müşterilerin hesap pusulalarına "yüzde" eklenerek veya ayrı şekillerde alınan paralarla, kendi isteği ile müşteri tarafından işverene bırakılan veya işverenin kontrolü altında bir araya toplanan paraları, işveren, işyerinde çalışan tüm işçilere eksiksiz olarak ödemek zorundadır.
Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde, işveren, her hesap pusulasının genel toplamını gösteren belgeyi, toplu iş sözleşmesinin uygulandığı işyerlerinde sendika temsilcisine, diğer işyerlerinde seçilmiş işçi temsilcisine vermekle yükümlüdür. Bu belgenin şekil ve uygulama usulleri, iş sözleşmelerinde veya toplu iş sözleşmelerinde gösterilmektedir.
Bu belgeler ve belgelerin esas alındığı kayıtlar, beş yıl süreyle saklanacaktır. Servis dışında çalışan işçilerin hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri ile yıllık izin ücretleri karşılığı olarak işveren tarafından ödenecek paraların hesabında, bu işçilere yüzdelerden düşen paylar da dikkate alınmalıdır. Bu hesaplama yüzde ile çalışan işçiler için İş Kanunu'nda öngörülen esaslara göre yapılır.
T.C. YARGITAY
10. Hukuk Dairesi
02.05.1983,2104/2251
ÖZET: Avukat yazıhanesinde part-time usulüyle çalışan kimse velev ki ücret yerine bahşiş dahi almış bulunsa, sigortalı sayılmalıdır. Zira bahşiş iş ve sosyal sigorta hukukları açısından ücret kavramına dahildir.
Profesyonel sporcuların sigortalılığı
Sporculuğu meslek edinerek bundan kazanç sağlayan profesyonel sporcular ile bunların bağlı bulundukları spor kulüpleri arasındaki hukuki ilişki hizmet akdi sayılacağından; spor kulüplerince çalıştırılan profesyonel sporcular, antrenörler, teknik direktör, menajer, masör ve diğer hizmetlilerin sigortalı sayılması gerekmektedir.
Uygulamada, bir çok spor kulübünün, profesyonel futbolcuları sigortalı olarak göstermediği görülmektedir. Bilahare bu durumdaki sporcular İş Mahkemesi'ne hizmet tespit davası açmakta ve ilgili resmi kurumlardan (Futbol Federasyonu vb.) aldıkları belgelerle çalışmalarını ispat etmektedir. Bunun sonucunda da ilgili spor kulüpleri yüksek tutarlarda idari para cezası, prim ve gecikme zammı ödemek zorunda kalmaktadırlar.