Azeri gazı için boru rekabeti
Azerbaycan'ın Şah Deniz II Sahası'ndan çıkarılıp Türkiye'ye ve Avrupa'ya taşınması için kurulacak Trans Anadolu Gaz Boru Hattı (TANAP) Projesi, boru hattı projeleriyle ilgili tartışmaları hararetlendirdi.
TANAP üzerinden Türkiye'nin batı sınırına kadar ulaştırılacak gazın buradan Avrupa içlerine taşınmasına talip iki proje var. Biri, Türkiye'nin de (BOTAŞ) ortak olduğu Nabucco (West) projesi, diğeri Axpo, Statoil ve E.ON ortaklığındaki deniz altından İtalya'ya uzanacak Trans Adriyatik Gaz Boru Hattı (TAP) projesi.
Şimdi her iki projenin yürütücüleri de Şah Deniz II konsorsiyumu üyeleri İngiliz BP, Norveçli Statoil ve Fransız Total'in kapısında bekliyor. Aslında beklemiyor, Şah Deniz II Konsorsiyumu hem TAP, hem de Nabucco (West) ile diyalog içinde. Her iki tarafa da eşit mesafede görünen Şah Deniz II Konsorsiyumu,
iti taraf ile de birer anlaşmaya imza attı. Nabucco Konsorsiyumu ile varılan anlaşma, NABUCCO Batı’nın, Şah Deniz II'nin Avrupa boru hatlarına dair seçim kararına kadar daha da geliştirilmesi için yapılacak masrafları ortaklaşa finanse etmeyi, gazın buradan taşınmasının benimsenmesi halinde Nabucco West hisselerinin yarısının, SOCAR, BP, Statoil ve Total'e devredilmesini öngörüyor.
TAP Konsorsiyumu da Şah Deniz II konsorsiyumu ile benzeri bir anlaşmayı imzaladı. Gazın TAP ile taşınması halinde Şah Deniz II ortakları yarıya yakın hisseyle TAP konsorsiyumuna ortak olabilecekler.
Bu gelişmeler, dünyada etkisi ve görünürlüğü giderek artan enerji diplomasisinin nasıl yürüdüğüne iyi bir örnek: Her an her şey olabilir!
Yani bugün sizinle anlaşmak için harıl harıl çalışan muhatabınız aynı anda rakibinizle de dirsek temasında. Siz de aynı şekilde...
Ve bu enerji oyununda o kadar fazla aktör rol alıyor ki, hepsini bir çırpıda saymak bile zor. Bu yüzden tabiri caizse bazen kimin eli kimin cebinde belli olmuyor. Örneğin Nabucco'da Romanya, Bulgaristan, Avusturya, Macaristan, Almanya ve Türkiye ortak. TANAP'taki mevcut ortaklar Türkiye ve Azerbaycan, gazı çıkaracak Şah Deniz II ortakları BP, Statoil ve Total'e yani İngiliz, Norveçli ve Fransızlar'a pay vermeye hazırlanıyor. TAP projesinde ise Axpo, Statoil ve E.ON var.
Peki TANAP'la Türkiye'nin batı ucuna kadar gelecek gazın hem TAP ile İtalya'ya hem de Nabucco West ile Viyana'ya kadar taşınması mümkün olamaz mı?
Tabii ki fiziken mümkün. Ama fizibilite sorunu ortaya çıkıyor. Çünkü TANAP başlangıçta yılda 10 milyar metreküp, ilerleyen yıllarda da 16 milyar metreküp gaz taşıyacak. Bu durumda Şah Deniz II Konsorsiyumu'nunu, burada çıkarılacak gazı Avrupa'ya taşımak için TAP ya da Nabucco West projelerinden yalnızca biriyle anlaşacağına inanılıyor.
Peki TAP'la anlaşma Nabucco West'i, Nabucco West'le anlaşma TAP'ı öldürür mü? Eğer böyle bir gelişme olursa, açıkta kalan proje en azından kısa vadede gündemden tümüyle düşer.
Ama uzun vadede yeniden gündeme gelmesi kimseyi şaşırtmamalı. Çünkü Türkiye üzerinden Avrupa'ya taşınmak üzere başka gaz çalışmaları da var. Örneğin Irak gazı bunlardan biri. Türkmen gazının hazar geçişli bir hatla Türkiye üzerinden Avrupa'ya taşınması hayali de bitmiş değil...
Özetle, uluslararası enerji ilişkileri çok boyutlu, çok çetrefilli, çok karmaşık...
Bu yüzden enerji oyunu şirketler için olduğu kadar, ülkeler için de zor...
Türkiye'nin bu oyunu kötü oynamadığı söylenebilir.
Ama dedik ya her an her şey olabilir...