Azaltım ve negatif faiz tartışmaları abes

Fed’in azaltıma ne zaman başlayacağı, Avrupa Merkez Bankası’nın(AMB) sıkılaşan finansal koşullar ve deflasyon baskısı karşısında ne yapacağı gibi konular küresel yatırım ortamını şekillendirmeye devam ediyor.

Ekonomik verileri görmeden, Fed’in azaltıma başlayacağı tarihi tahmin etmeye çalışmak anlamsız oluyor. Bernanke, Yellen, Dudley ‘‘azaltım kararı dataya bağlı’’ vurgusunu yapıyor. Cuma günü yayımlanacak ABD istihdam raporu ve enflasyon rakamı bekleniyor. İstihdam raporu ekim ayının verisi ki o ayın ilk iki haftasında federal hükümet kapalıydı. Bu açıdan, tarım dışı istihdam rakamı ve işsizlik oranı yanıltıcı olabilir. Fed’in favori enflasyon göstergesi olan ‘‘çekirdek kişisel tüketim harcamaları deflatörü’’, son 12 yılın en düşük seviyelerinde bulunuyor. Fed’in tahvil alım programı ve bunun enflasyonla ilişkisi konusunda son üç yıldır çok sayıda yazı yazdığım için, bir kez daha tekrar etmeye gerek yok. Hala, ‘‘Fed para basıyor’’, ‘‘Para basmayı sonlandıracak’’ gibi afaki yorumlar yapılıyor. Güya bu kadar para piyasalara enjekte ediliyor ama enflasyon nedense yerlerde sürünüyor.

Fed’in hamlesine yönelik tartışmalar tek taraflı yapılıyor. Azaltım yolundan artık dönüş olmadığı düşünülüyor. Mart da olmak üzere, önümüzde üç tane Fed toplantısı var. Bu üç toplantının birinde azaltım kararının çıkması bekleniyor. Bu tahmin, ekonominin yönünü aşağıya hiç çevirmeyeceği varsayımına dayanıyor. Ya ekonominin performansı düşerse? Bu durumda, bırakın azaltımı, Fed tahvil alımlarında artışa gidemez mi? Yine yukarıda yazdığım noktaya geliyoruz. Verileri görmeden, ‘‘Karar şu ay açıklanır’’ demek yanlış. Peki verilerden bağımsız olarak hiç yorum yapılamaz mı? Eylülde azaltım kararının çıkmamasını beklerken, Fed’deki kurumsal kültürü de hesaba katmıştık. Bu kadar önemli bir kararın yeni başkana bırakılması gerekiyordu. Bu, yeni başkanın karar alma sürecindeki özgürlüğü açısından önemliydi. Eğer aralık ayının ilk haftalarında ABD Senato’su Yellen için oylama yaparsa, Bernanke görevini erken bırakabilir. Bu durumda Yellen’ın ilk toplantısı ocakta olabilir. O zamana kadar da elimizde daha fazla veri olur. Spekülasyon yapmaya başlarız.

Atlantik okyanusunun bu yakasında, AMB’nin yarınki toplantısı bekleniyor. Negatif faiz, yeni bir uzun dönemli repo programı gibi alternatifler dillendiriliyor. Piyasadaki ekstra likiditenin giderek azalması, deflasyon baskısı, Draghi’den bir açıklama bekleyenlerin elini güçlendiriyor. Negatif faiz, keşfedilmemiş bir arazidir. Büyük merkez bankalarından olan İsviçre Merkez Bankası, 1970’lerde negatif faizi kullanmıştı. 2008 krizinin başında İsveç Merkez Bankası kısa bir süre uygulamıştı. 2011’de katıldığım bir bilimsel toplantıda, İsveç Merkez Bankası’nın bir üyesine negatif faiz uygulamasını sormuştum. Negatif faizin faydalarını gözlemlemenin zorluğundan bahsederek, bunu bir daha uygulamayı düşünmediklerini söylemişti. En kötü dönemlerde bile, Fed ve Japonya Merkez Bankası bu politikaya başvurmadı. AMB bunu açıklarsa, euro bölgesi piyasalarında tedirginliğe yol açabilir. Kırılganlıkları süren finansal kurumlar darbe alabilir. Küresel piyasalar açısından yepyeni bir belirsizlik faktörü ortaya çıkabilir. Yarınki toplantıda, yüzde 0.5 olan repo faizi indirilebilir. Uzun dönemli repo operasyonunun sinyali verilebilir. Sözlü müdahaleler gelebilir. Almanya’nın enflasyonu da düşerken, Draghi’nin manevra alanı bulunuyor.