Ayvalık'tan zeytinciliğe bakış

Türkiye, tarımda öyle bir noktaya getirildi ki, herhangi bir üründe üretim az olunca da, çok olunca da önemli sorunlar yaşanıyor. Üretim az olunca fiyatlar yükseliyor ve hemen ithalat gündeme geliyor. İthalatla terbiye edilmeye çalışılan üretici ürettiğine pişman ediliyor.

Üretim çok olduğunda bu kez fiyat o kadar çok düşüyor ki, üretici para kazanamadığı için o üründen çekiliyor. Her iki durumda da kaybeden hep üretici oluyor. Çünkü, üretim ve üreticiyi cezalandıran bir tarım politikası uygulanıyor.

Son yıllarda zeytin ve dolayısıyla zeytinyağı üretimi az diye fiyatların yüksek olmasından şikayet ediliyordu. Bu yıl ise üretim çok bu nedenle fiyat düşecek diye endişe ediliyor.

Hafta sonu Ayvalık'ta 13. kez düzenlenen Zeytin Hasat Günleri'nde bu konuları konuştuk. Ayvalık'tan edindiğimiz izlenimler,konuşmalardan paylaşabileceğimiz notlar şöyle:

1- Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi 2017-2018 zeytin ve zeytinyağı rekolte çalışmalarını tamamladı.Tam kamuoyuna açıklayacakken Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü'nden talimat geliyor. "Rekolteyi açıklamayın bakanımız açıklayacak." Bakan Ahmet Eşref Fakıbaba o kadar yoğun çalışıyor ki, sosyal medya hesabına bakarsanız, başını kaşıyacak vakti yok. Kolay değil, rutin işler, toplantılar, ziyaretler, parti çalışmaları ve bu kadar yoğun iş arasında et ithal edip fakire ucuz et satmak hiç de kolay değil. Bu kadar yoğun olunca zeytin ve zeytinyağı rekoltesini açıklayacak zamanı yok.

2- Bakanın çantasında açıklanmayı bekleyen rekolte tahminine göre zeytinyağı üretimi 287 bin ton. Zeytin üretimi ise 2 milyon 100 bin ton civarında. Böyle bir üretim geçen yıllara göre oldukça yüksek. Türkiye zeytinyağı tüketiminin iki katına yakın üretim var. Dolayısıyla tüketimin bu kısa sürede artması mümkün olmadığına göre, ihracatın daha çok devreye girmesi gerekiyor.

3- İhracatçılar açısından endişe edilecek bir durum yok. Yıllardır üretimin az ve istikrarsız olmasından şikayet eden ihracatçılar, üretimin artmasından ve istikrarlı hale gelmesinden umutlular. Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği Başkan Yardımcısı Emre Uygun ile sezonu değerlendirdik. Emre Uygun'a göre, İspanya'da üretimin çok yüksek veya düşük olması Türkiye açısından bir önemi yok. Önemli olan Tunus ve Yunanistan'daki üretim. Bu iki ülkede üretim az olunca alıcılar Türkiye'ye yöneliyor. Bu sezon Tunus'ta 220 bin ton zeytinyağı üretimi var. Geçen sezon 100 bin ton civarındaydı. Şu anda İspanya, İtalya ve diğer alıcıların hepsi Tunus'ta. Yunanistan'da ise 300 bin ton zeytinyağı üretimi bekleniyor. Türkiye'de olduğu gibi bu ülkelerde de üretim artışı var. Fakat, dünyada toplam 3 milyon ton zeytinyağı üretimi var. Talep bunun üzerinde. Dolayısıyla üretimin tamamı pazarlanabilir.

4- Geçen sezon Tunus, İtalya ve Yunanistan'da üretimin az olması nedeniyle Türk zeytinyağı kendine daha kolay pazar buldu. Zeytinyağı ihracatı 1 Kasım 2015-31 Ekim 2016 sezonunda 55 milyon 618 bin dolar olurken, 2016/17 sezonunu yüzde 213'lük artışla 174 milyon 155 bin dolar oldu. Miktar bazında ise 2016/17 sezonunda 44 bin 457 ton zeytinyağı ihraç edildi. Bir önceki sezon 14 bin 851 ton olmuştu. Bu son 4 sezondaki en yüksek zeytinyağı ihracatı.

5- İhracatın yapısına bakıldığında devletin verdiği desteklerle kutulu,markalı ihracatta artış var. Fakat, dökme yağ ihracatı toplam ihracatta en yüksek paya sahip. 2016-2017 sezonunda yapılan ihracatın yüzde 68'i dökme,yüzde 6 varilli yüzde 26'sı ambalajlı ihraç edildi. Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçı Birlikleri Başkan Yardımcısı Emre Uygun, ihracata verilen desteklerin daha önce dolar bazında verildiğini ancak geçen yıldan bu yana Türk Lirası'na dönüştürüldüğünü, dolardaki artış karşısında desteğin eridiğini ve mutlaka tekrar gözden geçirilmesi gerektiğini söylüyor.

6- Ayvalık Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı Benhan İbrahim Kantarcı, Ayvalık Belediye Başkanı Rahmi Gençer konuşmalarında 'Ayvalık Zeytinyağı'na alınan coğrafi işaretin Avrupa Birliği'ne tescil edilmesi için çalıştıklarını söyledi. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu da destek olacağını söyledi. Türkiye'de coğrafi işaretli ürünlere yönelik denetim olmadığı için alınan belge koruyucu olamıyor. Fakat, Avrupa Birliği'nde tescil edilmesi ihracatta önemli avantaj sağlayacaktır.

7- Gazeteci dostumuz Vahap Munyar'ın yönettiği, "Ulusal Değer Zeytinyağı, Küresel Hedef Bütün Dünya" paneline Gezgin-Yazar-Müzisyen Ayhan Sicimoğlu, Portekiz CEPAAL Alentejo Zeytinyağları Araştırma ve Tanıtım Merkezi Teknik Müdürü Henrique Herculano ile birlikte konuşmacı olarak katıldık. Portekiz'den katılan Henrique Herculano'nun "Zeytinyağına coğrafi işaret almak önemli. Fakat, sürekli tanıtım yapmak ve ürünü korumak, belirlenen koşullara uygun üretmek zorundasınız" uyarısını da dikkate almak gerekiyor.

8- Ayvalık'ta konuştuğumuz her üretici zeytini toplayacak işçi bulamamaktan şikayet etti. Bu sene zeytin çok, fakat toplayacak işçi yok. İşçilik sorunu tarımda her geçen gün büyüyen bir sorun.

9- Her platformda olduğu gibi Ayvalık Zeytin Hasat Günleri'nde de bir kez daha Zeytincilik Yasası'nın değiştirilerek zeytinliklerin imara açılmasından vazgeçilmesi istendi.

10- Zeytinyağının tanıtılması,destekleme priminin artırılması, iklim değişikliği, zeytinyağında tağşiş ve daha bir çok konu konuşuldu.

Özetle, zeytin ve zeytinyağı sektöründe bu sezon önemli bir sınav verilecek. Artan üretim sorunsuz olarak tüketilir ve ihraç edilirse bundan sonraki yıllarda artacak üretimi değerlendirmek daha kolay olacak.