Aylık ithalat beş yıl aradan sonra 15 milyar dolarlara indi
İthalat aylık bazda tam beş yıl önce 2010'un eylül ayında 15 milyar dolar düzeyinde oluşmuş ve söz konusu aydaki ithalat 15.6 milyar dolar olmuştu. İşte aradan tam 60 ay, yani beş yıl geçti ve ithalat yeniden 15 milyar dolar düzeyine indi. TÜİK'in dün açıkladığı verilere göre, ağustos ayı ithalatı 15.9 milyar dolar olarak gerçekleşti. Kıl payı da olsa 16 milyar doların altında kalındı. 2010'un eylül ayından bu yılın ağustosuna gelinceye kadarki dönemde 16 milyar doların altı hiç görülmemişti.
Klasik bakış açısıyla, Türkiye'nin en önemli döviz gider kalemi olan ithalatın azalıyor olmasından memnuniyet duymamız gerekiyor. Ama ithalatın niye azalmakta olduğu ve ağustosta geçen yılın aynı ayına göre yüzde 18'i bulan bu yılın rekor düşüşünün altında yatan etkenleri de iyi irdelemek durumundayız.
İthalatın geçen yılın yüzde 18 altında kalmasındaki en büyük etken, kuşku yok ki petrol fiyatlarının düşüşüne bağlı olarak enerji faturasında ortaya çıkan hafifleme. Geçen yılın ağustos ayında, kapsamında petrolün de bulunduğu 27'nci fasıldan 4.7 milyar dolarlık ithalat yapılmıştı. Bu yıl ise söz konusu fasıldan gerçekleştirilen ithalat tam yüzde 41 azalarak 2.8 milyar dolara indi. Tek bir fasıldaki ithalat düşüşünün 1.9 milyar doları bulması önemli. Zaten bu gerileme olmasaydı, ağustos ithalatı 15.9 milyar değil, 17.8 milyar düzeyinde gerçekleşecek ve geçen yıla göre azalma da yüzde 8 olacaktı.
Dikkate alınması gereken önemli etkenlerden biri de kuşkusuz euro/dolar paritesinin yansıması. Parite değişikliğinin yalnızca ihracatı etkilediği gibi bir yanlış algıya sahibiz. İhracatta euronun payının daha fazla olduğu doğru; ancak, ithalatın da üçte bire yakını euro cinsinden gerçekleştiriliyor ve ithalat mutlak değer olarak daha büyük olduğu için paritedeki yansıma toplam rakama kimi dönemlerde ihracattakinden daha fazla yansıyor. Ağustosta ise yansıma ihracat açısından daha fazla.
Geçen yılın ağustos ayı ortalamasında euro/dolar paritesi 1.33 düzeyinde oluşmuştu. Bu yılın ağustosu ise 1.11'lik ortalamayla geçildi. Bu değerlerin bire bir yansıması şöyle oldu:
Ağustos ayındaki 15.9 milyar dolarlık ithalatın 5.2 milyar doları euro cinsinden. Yani ağustosta 4.7 milyar dolarlık euro cinsi ithalat yapıldığını, 1.11'lik pariteyle de bunun 5.2 milyar dolar olarak kayıtlara girdiğini söyleyebiliriz. İşte 4.7 milyar dolarlık euro cinsi ithalat, parite geçen yılki gibi 1.33 olsaydı, kayıtlarda 6.2 milyar dolar olarak yer alacaktı. Dolayısıyla, yalnızca ağustos ayında parite değişimi ithalatın 1 milyar dolar düşük görünmesi sonucunu doğurdu.
Petrol ve benzeri enerji kalemlerindeki 1.9 milyar ve pariteden kaynaklanan 1 milyarı ekleyin, neredeyse geçen yılki rakama yaklaşacağız.
Bu arada akıllara gelecektir; acaba ithalatı ağustosta böylesine hızla aşağı çeken altın ithalatı da düşmüş mü, diye. Hemen belirtelim, altın ithalatında ağustosta düşüş değil, tam tersine artış var. Geçen yıl ağustos ayında 210 milyon dolar olan altın ithalatı, bu yıl 539 milyon dolara çıktı. Yani altın ithalatındaki bu artış olmasa, ithalat daha da düşük kalacaktı.
Durgunluk etkisi sınırlı
İthalatın bu yıl aylık bazda en yüksek gerilemeyi göstermiş olması ve son beş yılın en düşük düzeyine inmesi ilk bakışta ekonomideki durgunluğun bir sonucu gibi de algılanabilir. Ama gerçek pek de öyle görünmüyor doğrusu. İşte rakamları analiz etmeye çalıştık.
27'nci fasıl kapsamında yer alan ürünlerin ithalatında ağustosta görülen yüzde 41'lik azalmayla, ilk sekiz ayda ortaya çıkan yüzde 28'lik azalmada fiyatlardaki gerileme kadar ekonominin pek canlı olmamasından kaynaklanan tüketim daralmasının da etkisi var. Ama bu daralmada ağır basan etkenin fiyatlar olduğu gerçeği de ortada. Enerji faturasını doğrudan etkileyen petrol fiyatları böylesine düşmemiş olsaydı, ekonomi istediği kadar yavaş büyüyor olsun, fatura yine de kabarırdı.
Paritenin ihracata etkisi
Geçen yıl ağustosta 1.33 olan euro/dolar paritesinin bu yıl 1.11'e inmesinin ithalatın 1 milyar dolar düşük görünmesiyle sonuçlandığını belirtmiştik. Parite değişimi, ihracatın ise 1.5 milyar dolar düşük görünmesine yol açtı. Ağustostaki 11.1 milyar dolarlık ihracatın yüzde 45 oranındaki 5 milyar doları euro cinsinden gerçekleştirildi. Bu 5 milyar dolar, 4.5 milyar euroluk ihracat demek. İşte 4.5 milyar euroyu geçen yılki 1.33'lük pariteden dolara çevirme şansımız olsaydı, tutar 6 milyar dolara çıkacaktı.
Bu durumda da ağustostaki 11.1 milyar dolarlık ihracat 12.6 milyar dolar olacak ve geçen yılın yüzde 2.8 altında kalınmayacağı gibi, yaklaşık yüzde 11 üstüne çıkılacaktı.
