Aydınlanma Çağı
Louvre Müzesinin en ünlü eseri Leonardo da Vinci “Mona Lisa” diye bilinir. Ferdinand Victor Eugène Delacroix, 1830 tarihli 2. Fransız Devrimini betimleyen “Liberty Leading the People” kimileri için daha farklıdır.
ABD’deki Özgürlük Anıtı benzeri özgürlüğü sembolize eden kadının yanındaki çocuğun Victor Hugo’nun “Sefiller” romanındaki sokak çocuğu Gavroche’a ilham verdiği söylenir. Ve vurulup yere düşerken şunları söyler: “On est laid à Nanterre, C'est la faute à Voltaire, Et bête à Palaiseau, C'est la faute à Rousseau.
Je ne suis pas notaire, C'est la faute à Voltaire, Je suis petit oiseau, C'est la faute à Rousseau. Joie est mon caractère, C'est la faute à Voltaire, Misère est mon trousseau, C'est la faute à Rousseau.” Yani Fransız Devrimine kadar uzanan yolda “Le siècle des Lumières” yani Aydınlanma Çağı yazarlarına suç bulur. Güçler Ayrılığını yazan Montesquieu, ayrıca Diderot, Beaumarchais diğer tanınan yazarlardır.
Türkiye Denizcilik İşletmelerinde iken rahmetli Feridun Şakir Öğünç ile Türkiye Denizciler Sendikasını kuran babam Ali Rıza Dirican’ın oğlu olarak, Saint Joseph Lisesinde Aydınlanma Çağını okuma imkânım, Louvre Müzesinde Delacroix’nın tablosunu izleme şansım oldu. Geçenlerde sosyal medyada burjuvazi, esnaflık, iş dünyası, sendikalaşma üzerine bir tartışma başlatıldı ve yorumlar yapıldı.
Ahilik, vakıf kültürünün doğduğu topraklarda, birçok açıdan sorgulanması gereken söylemler vardı. Melzer (2014) “Rousseau and the Problem of Bourgeois Society” adlı Cambridge University Press makalesinde, Rousseau'ya göre burjuva toplumunun sorununu bencillikten yola çıkarak ruh birlikteliğinin bozulması olarak özetlemiştir.
Fransız Devrimi öncesinde toprak sahibi aristokratlar (Bourbon yanlıları lejitimistler), mali aristokrasi (Orleans hanedanı yanlıları) ve sanayi burjuvazisi arasında, devletin bütçe açığı nedeni ile mali aristokrasi durumu lehine çevirir.
Patates hastalığı sonrası iyice bozulan ekonomi Fransız Devrimine giderken, burjuvazinin ilericiliğine güvenilemeyeceği bir ders olarak çıkarılmıştır (Gelenek, 1996). Bezci, sınıfsal ve kültürel bir tartışma konusu olan burjuvazinin finansal hileler ve savurganlık üzerine kurulu bir sistem haline döndüğünü de ifade etmektedir (ansiklopedi.
tubitak.gov.tr, 2021-2022). Jacobins, sans culottes (belki de bugünün sarı yeleklileri (gilets jaunes)), burjuvazinin sesi olarak Kral'a yakın görülen Girondins, Richelieu gibi konunun derinliğini analiz etmek, söylemlerin yönünü iyi bilmek lazım.
Tüm bu bağlamlardan bağımsız olarak, 180 karakterlik bir X flowla sendikalaşmadan da bahsedilince konunun “syndicated loans” ile neoliberal sermaye akımına, faize gitme riski dahi bulunmaktadır.
Ki Hayek ile neoliberalizmin öncüsü olan Ludwig won Mises “Epistemological Problems of Economics” adlı 1933 tarihli kitabını bilmeden, epistemoloji kelimesinin ana akım ortodoks para politikası savunulurken espri konusu olduğu dikkate alınırsa. Benzer kavram karmaşasına uzun süredir Fed de düşüyor. Phillips Eğrisi ile enflasyon arasındaki bağ koptu deniyor.
Oysa sınıfsal tercihte sermaye değil işsizlik enflasyonu düşürmeliydi açı reçete ile ortodoks politikada. Bu köşede sebeplerini çok anlattık. Enflasyon hesabında metodoloji değişikliği, enerji fiyatlarındaki sönüş, shrinkflation, arz artışı esas nedenler, faiz artışları değil demiştik. US Bureau of Labor Statistics sürekli geriye yönelik işsizlik, istihdam verilerini güncelliyor ve bu Fed FOMC politika faiz kararlarını doğrusal etkiliyor.
Ayrıca işsizlikteki azalma part-time işlerdeki ve kamu istihdamındaki artıştan geliyor. Son olarak; Yom Kippour Savaşı, Petrol Krizi, Volcker, Soğuk Savaş sonrası Çin Modeli (Pekin Konsensüs) anlattığım program tarihi olan 23.11.2021'de Brent petrol varili 71 dolar, Fed politika faizi %0,25 ve ABD enflasyonu %6,2 idi.
Rusya-Ukrayna Savaşı yoktu, 21 Aralık KKM henüz olmamıştı, süper bonoyu ekranlarda ilk ve tek dile getirdiğim günlerdi. Söylediklerim bundan ibaretken ve bugün tüm dünya 1970 Smithsonian sonrası, 1995 Soğuk Savaş sonrası gibi dediklerimi tekrar yaşarken, bu söylediklerimi içeren programı birisi sosyal medyasında ti'ye aldı diye manşete çekip, söylediklerim için anlamsız seyir izledi diyen yerler olmuştu.