Ayçiçeğinde tarife kontenjanı sancısı…

Ayçiçeği ve ham ayçiçeğiyağı ithalatında son bir yılda yaşanan mevzuat karmaşasını geçen hafta yazdık. (Yazıyı 3 Eylül tarihli DÜNYA Gazetesi'nden veya  www.tarimdunyasi.net <http://www.tarimdunyasi.net> adresinden okuyabilirsiniz.)    

Yazı yayınlandıktan sonra çok sayıda okurumuz telefonla, e-posta ile görüşlerini bildirdi. Yapılan son düzenlemelerin çok yerinde ve sektör için son şans olduğunu söyleyen de var, bu uygulamaların bir çok kurumu iflasa sürükleyeceğini söyleyen de. Ayrıntılara geçmeden, tarife kontenjanı uygulamasını kısaca hatırlatmakta yarar var.

Bir ay önce, 8 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe giren Bakanlar Kurulu'nun "Yağlık Ayçiçeği Tohumu ve Ham Ayçiçeği Tohumu Yağı İthalatında Tarife Kontenjanı Uygulanması Hakkında Karar"ı ve 15 Ağustos tarihli Resmi Gazete'de yayınlanan Uygulama Tebliği, tarife kontenjanı çerçevesinde 1 Ocak 2010 ile 30 Haziran. 2010 tarihleri arasında ayçiçeği tohumu ve ayçiçeği unu ithalatında yüzde 5, ham ayçiçeğiyağı ithalatında ise yüzde 17 gümrük vergisi uygulanmasını öngörüyor. Normal şartlarda ayçiçeği tohumu ve ununda gümrük vergisi yüzde 27, ham ayçiçeği yağında ise yüzde 36 uygulanıyor. Bakanlar Kurulu kararı ile tarife kontenjanı çerçevesinde ithalat yapanlar, ayçiçeği tohumunda ve unda yüzde 22, ham ayçiçeğiyağında ise yüzde 19 daha az vergi ödeyecek.

Ucuz ithalatın çok önemli bir şartı var. Firmalar, iç piyasadan satın aldığı ve 15 Aralık 2009'a kadar işlediği miktar kadar tarife kontenjanı hakkına sahip olacak. Bir firma iç piyasadan 10 bin ton ayçiçeği tohumu alımı yaptıysa ve bunu 15 Aralık 2009'a kadar tamamını işlediyse belirtilen tarihler arasında 10 bin ton ayçiçeği tohumunu düşük vergi ile ithal edebilecek. Aldığı 10 bin tonun 6 bin tonunu işlediyse, 6 bin ton ithal etme hakkına sahip olacak.

Geçmiş yıllarda tarife kontenjanı için "işleme" şartı yoktu. Bu şartın getirilmesi ve işleme için 15 Aralık'a kadar süre verilmesi sektörü ikiye böldü.

Özellikle yerli üretimin neredeyse yarısını satın alan Trakyabirlik için "işleme "şartı büyük bir tehlike.

Bu yıl 350 ile 400 bin ton arasında ayçiçeği alması beklenen Trakyabirlik'in 15 Aralık'a kadar bunun ancak 90 bin tonunu işleyebilecek kapasitesi var. Tarife kontenjanı ile 90 bin tonluk ucuz ithalat yapabilir. Fakat, 1 Ocak'tan itibaren tarife kontenjanı ile ülkeye ucuz ayçiçeği ve ham yağ girdiğinde  elinde kalan 260-310 bin ton ayçiçeğini üreticiden aldığı fiyattan bile satması çok zor olacak. Trakyabirlik gibi iç piyasadan yüksek oranda ürün alan sanayiciler de aldıkları ürünü 15 Aralık'a kadar işleyemezse aynı sorunu yaşayabilir. Bu nedenle özellikle hasadın devam ettiği Trakya'da bir çok sanayici iç piyasadan ürün almak istemiyor. Bunun yerine, Ankara'da kulis yaparak tarife kontenjanındaki "işleme" şartını kaldırmaya çalışıyor. Sanayici almayınca ürünün büyük bölümü Trakyabirlik'e gidiyor.

Dış Ticaret Müsteşarlığı İthalat Genel Müdürlüğü'nün çabalarını destekleyen ve getirilen sistemin sektör için son şans olduğunu söyleyen Orta Anadolu Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkanı Turgay Ünlü, hasadın ilk başladığı Güneydoğu Anadolu'da üreticinin ve sanayicinin sisteme sahip çıkarak 55 kuruş olan ayçiçeği fiyatını 70-75 kuruşa ulaştırdığını söylüyor. Trakya'daki sanayicilerin de sisteme sahip çıkmak için iç piyasadan ayçiçeği almaları gerektiğini söyleyen Turgay Ünlü'nün iddiası, bazı sanayiciler iç piyasa yerine Bulgaristan'dan ucuza ayçiçeği alıyor. Ocak ayında, tarife kontenjanındaki işleme şartını kaldırtarak aldıkları bu ürünü ithal edecekler. Böyle bir uygulamanın sistemi bozacağını bu nedenle sanayicilerin iç piyasadan ayçiçeği almalarını ve işleyerek tarife kontenjanından yararlanmalarını istiyor.

Telefonla arayan Or-Şan Dış Ticaret Yağ ve Yağlı Tohumlar Koordinatörü  Rıfat Tekbaş da sistemin yerli üretimi teşvik ettiğini söyledi. Trakya'da üreticiden 70 kuruşa ayçiçeği aldıkları için bazı sanayicilerin tepkisine maruz kaldıklarını vurgulayan Tekbaş, "tarife kontenjanına "işleme" şartı konulmasaydı  ayçiçeğinin fiyatı 50-60 kuruşta kalır ve seneye kimse ayçiçeği ekmez. Yerli üretimin artırılması için sanayici piyasada aktif olarak yer almalı. Çiftçinin sırtından para kazanan sanayici dönemi bitmeli. Bize göre, sistem taviz verilmeden uygulanmalı. İşleme tarihi belki bir-iki ay  uzatılabilir. Daha fazla uzatma, gelecek sezona zarar verir" diyor.

Tekirdağ Ziraat Odası Başkanı Şerif Baykut ise, gönderdiği mesajda şöyle diyor: "Sayın Yıldırım; bu karmaşa değil, ayçiçeği üreticisinin idam fermanıdır. Bu yıl 70 kuruş olan ayçiçeği yılbaşından sonra 60 kuruşa düşecek. Şu an zaten maliyet 70 kuruş civarında. Bu şartlar altında üretim nasıl yapılır? Bir de 15 Temmuz ile 6 Ağustos 2009 tarihleri arasında kim ne kadar ham yağ ithal etti, bunu da araştırır mısınız? Zaten bugünkü mantık, 'sen üretme ben dışarıdan ithal ederim' mantığı."

Anlaşılan, ayçiçeğinde ithalat, tarife kontenjanı etrafında tartışmalar alevlenerek büyüyecek. Biz de gelişmeleri izleyerek yazmayı sürdüreceğiz.

Balbay'dan selam var

Silivri'de ziyaret ettiğim can dostum, arkadaşım Mustafa Balbay'ın tüm dostlara selamı var. Gazetecilikten başka hiçbir işi olmayan Balbay, günlük yazılarını yazmak ve özgür yargılanmak istiyor.