Avrupa’ya göre en ucuz Türk’e göre çok pahalı
Akaryakıtta ÖTV artırımı ile benzin, motorin ve diğer petrol ürünlerine gelen zamlar kaygı yaratırken, benzin, motorin fiyatlarının bu zamlara rağmen 27 AB ülkesinin hala altında bulunduğu, buna karşılık Avrupa’da iki ülke hariç asgari ücretle en az akaryakıt alınabilen ülkenin de Türkiye olduğu belirlendi.
Geçen hafta gelen zamlarla; akaryakıt pompa fiyatları İstanbul’da benzinde 34,01, motorinde 3,83 lira oldu. Merkez Bankası’nın 21 Temmuz döviz alış kuruyla çevrildiğinde benzinin litresi 1,14, motorinin 1,13 Euro’ya karşılık geliyor.
Akaryakıt fiyatları bu düzeyleri ile tüm AB ülkelerinin altında bulunuyor. Bu ülkeler içinde en ucuz benzin litrede 1,30 Euro ile Bulgaristan, en pahalı ise 1,97 Euro ile Hollanda’da. Motorinin litre fiyatı da AB ülkelerinde 1,21- 1,89 Euro arasında değişiyor.
Avrupa ülkelerinin çok altında
Türkiye-AB karşılaştırmasında akaryakıtın en ucuz olduğu ülke Türkiye olurken, duruma satın alma gücüne göre bakmak gerekiyor. Aylık asgari ücretle alınabilen benzin veya motorin miktarına bakıldığında durum tersine dönüyor.
Eurostat’ın, Avrupa ülkelerinde yılın ikinci yarısında geçerli “brüt” asgari ücret ve 17 Temmuz’daki akaryakıt fiyatlarına göre oluşturduğu istatistiklere göre ise asgari ücretle alınabilen miktar iki ülke dışında Türkiye’nin üzerinde.
Türkiye’de ikinci yarıda geçerli asgari ücretin brütü ve 21 Temmuz akaryakıt fiyatları baz alınırsa, satın alınabilen miktar benzinde 394 litre, motorinde 397 litreye denk geliyor.
Buna göre brüt asgari ücretin satın alabildiği miktar, Avrupa ülkeleri içinde sadece Bulgaristan’da benzinde 308, motorinde 321 litre ve Macaristan’da benzinde 382, motorinde 392 litre ile Türkiye’nin altında.
Buna karşılık Lüksemburg’da brüt asgari ücretle alınabilen benzin miktarı 1.549 litre ile Türkiye’nin 3,9 katına, motorin miktarı da 1.658 litre ile 4,2 katına ulaşıyor. İrlandalı asgari ücretli aylık ücretiyle 1.165 litre benzin veya 1.252 litre motorin, Belçikalı 1.127 litre benzin veya 1.219 litre motorin alabiliyor.
Net asgari ücretle alınabilen miktar
Daha gerçekçi bir hesaplama için asgari ücretin ele geçeni (neti) baz alındığında, satın alınabilen miktarın çok daha düşük olduğu görülüyor. Bu yılın ilk yarısında geçerli 8 bin 506,80 TL olan “net” asgari ücretle, haziran sonunda İstanbul Beyoğlu’nda litresi 24,04 TL olan benzinden yaklaşık 354, litresi 23,83 lira olan motorinden 357 litre satın alınabiliyordu.
Yılın ikinci yarısında uygulanacak asgari ücret temmuz başından geçerli olacak şekilde 11 bin 402,32 TL’ye çıkarılırken, 4 Temmuz’da benzin 26,17 lira, motorin 23,87 lira oldu. Yeni asgari ücretle 435 litre benzin veya 479 litre motorin alınabildi. Ancak 6, 10, 13, 16 ve 21 Temmuz’da yapılan zamlarla ise benzinin pompa fiyatı litrede 34,01, motorinin 33,83 TL’ye kadar yükseldi.
Böylece asgari ücretle alınabilen benzin miktarı 335 litreye, motorin miktarı 337 litreye geriledi. Başka deyişle yeni asgari ücretin satın alabildiği akaryakıt, haziran sonuna kadar geçerli önceki asgari ücretle alınabilenin altına indi. Yeni asgari ücret 2024 başına kadar değişmeyecekken, akaryakıt fiyatlarında sürmesi olası artışlar, alınabilen miktarları da aşağı çekmeye devam edecek.
Alım gücü en çok 2022’de düştü
Her yılın ikinci yarısında geçerli “net” asgari ücret ve temmuz ayının son hafta başında geçerli akaryakıt fiyatları baz alındığında, alınabilen miktar 2020 yılında benzinde 366, motorinde 393 litreye çıkmıştı. Pandemiye rağmen bu düzey, 2021’in aynı tarihlerinde de değişmedi.
Ancak akaryakıt fiyatlarının üç kattan fazla arttığı 2022 yılının temmuz ayı sonlarında bu miktarlar benzinde bir yıl önceye göre yüzde 34 azalarak 242 litreye, motorinde yüzde 45 azalarak 217 litreye düştü. Son net asgari ücret miktarı ve pompa fiyatlarına göre benzinde 335, motorinde 337 litre olan satın alınabilen miktarlar 2020 düzeyini yakalayamadı.
Temmuz 2020’ye göre net asgari ücretle 31 litre daha az benzin ve 56 litre daha az motorin alınabiliyor. Net asgari ücretle alınabilen benzin ve motorin miktarları on yıl önceki düzeylerinin ise çok üzerinde bulunuyor.