Avrupa futbolunun cari açığı transferlerle artıyor

Geçen hafta yapılan son transferlerle kulüpler transferlerini tamamladılar. Avrupa'da ve bizde başlangıçta biraz yavaş başlayan transfer hareketleri, özellikle son hafta inanılmaz parasal boyutlara ulaştı. Çoğu kulüp yaptıkları son dakika transferlerine çok önemli paralar harcadılar.
Aslında, futbol kulüplerini finansal darboğaza ve felakete sürükleyen, onların krize girmelerine neden olan faktörlerin başında transfer harcamaları geliyor. Sınırlı parasal olanaklarının çok ötesinde transfere para harcayan kulüpler ve bu kulüplerden oluşan ligler futbolda açık vermeye devam ediyor.

İngilizler bu sene de en fazla harcamayı yapan lig konumunda
Alman Transfermarkt sitesinden derlenen verilerden oluşturulan aşağıdaki tablodan da görülebileceği üzere, her sezon olduğu gibi 2012-13 sezonunda da en yüksek harcamayı yapan lig olarak karşımıza İngiliz Premier Lig çıkıyor. İngiliz Premier Lig 627 milyon 35 bin euro transfer harcaması yaparken, buna karşın oyuncu satımından 301 milyon 150 bin euro transfer geliri elde etmiş ve toplamda 325 milyon 885 bin euro transfer açığı vermiş durumda. İngiltere'yi 380 milyon euroluk transfer harcamasıyla İtalyan Serie-A izlerken, Alman Bundesliga Fransız Lig1, Rus Premier Liga ve İspanyol Primera Division yüz milyon euronun üzerinde transfer harcaması yapan ligler olarak görünüyor. Spor Toto Süper Lig ise yaptığı 88 milyon 530 bin euro transfer harcamasıyla, yedinci sırada bulunuyor.

Spor Toto Süper Lig en fazla transfer açığı veren 5. lig
2012-13 sezonunda en fazla transfer açığı veren lig 325 milyon 885 bin euroluk açığıyla İngiliz Premier Lig olurken, onu 186 milyon 120 bin Euro'luk harcamasıyla Rusya Ligi Premier Liga takip ediyor. Alman Bundesliga 99 milyon 60 bin euroluk açıkla üçüncü sırada yer alırken, Spor Toto Süper lig ise 53 milyon 115 bin euroluk transfer açığıyla beşinci sırada yer alıyor.

Avrupa'nın transfere en fazla harcayan kulübü Paris Saint Germain
2012-13 sezonunun da ilk defa bir Fransız takımı İngiliz ve İspanyol takımlarının önüne geçerek transfer rekoru kırdı. Paris Saint Germain 38 yaşındaki Katarlı yeni sahibi ve ana ortağı Nasser al Khelaifi sayesinde transfere su gibi para akıttı ve 2012-13 sezonunda Fransız Lig1'in toplam 234.5 milyon euroya ulaşan transfer harcamalarının yüzde altmış üçünü tek başına gerçekleştirdi. Chelsea her zaman olduğu gibi 2012-13 sezonunda da yine en fazla transfer harcaması yapan kulüplerden birisi oldu. Transfere 100 milyon euro civarında para harcayan İngiliz kulübünü bu sene sürpriz bir kulüp, Rus liginden Zenit harcadığı 95 milyon euroyla izledi.

Transferde Portekiz egemenliği
Yetiştirdikleri ve sattıkları süper oyuncular sayesinde yüz milyonlarca euro kazanan Portekiz kulüpleri, bu sayede transfer zengini oldular ve adeta transfer Portekizlilerden sorulur hale geldi.
Altyapıya verdiği önem sayesinde her sezon çok önemli futbolcuları astronomik fiyatlara Avrupa'nın en büyük kulüplerine satan Porto, 80 milyon 840 bin euroluk transfer geliriyle, bu sene de yine Avrupa'da en fazla transfer geliri elde eden kulüp oldu.
Porto son 10 yılda sattığı süper yıldızlar sayesinde 383 milyon euro transfer kazancı elde etti.
En fazla transfer geliri elde eden bir başka Portekiz kulübü de Benfica. Benfica 2012-13 sezonunda 71 milyon 425 bin euro transfer geliri elde ederek, Avrupa'nın en fazla transfer geliri elde eden 2'nci kulübü oldu.

Türk futbolunun transfer açığı artıyor
Aşağıdaki tablodan da görülebileceği üzere 2012-13 sezonu itibariyle Spor Toto Süper Lig'imiz toplamda 88 milyon 530 bin euro transfer harcaması yaparken, 35 milyon 415 bin euro da transfer geliri elde etti. Buna göre Spor Toto Süper Lig'in 2012-13 sezonu transfer açığı 53 milyon 115 bin Euro olarak gerçekleşti.

2012-13 sezonu itibariyle en fazla harcamayı 30 milyon 300 bin euro ile Fenerbahçe yaparken, onu izleyen Galatasaray'ın transfer harcaması 22 milyon 550 bin euroya ulaştı. Üçüncü sırada ise bir sürpriz takımı görüyoruz. Orduspor 5 milyon 375 bin euroluk transfer harcamasıyla üçüncü sıraya yerleşti. Böylece, ilk defa bir Anadolu takımı yaptığı transfer harcamaları ve verdiği transfer açığıyla üç büyüklerin arasına girdi. Geçen senenin transfer şampiyonu Beşiktaş ise izlediği küçülme politikası gereği 2012-13 sezonunda sadece 1 milyon 750 bin euroluk transfer gerçekleştirdi.

Yukarıdaki tablodan da anlaşıldığı üzere 2012-13 sezonunda toplam 88.5 milyon euro transfer harcaması yapan Spor Toto Süper Lig'de, 52 milyon 850 bin euroluk transfer harcamasıyla Fenerbahçe ve Galatasaray toplam transfer harcamalarının yüzde 60'ını tek başlarına gerçekleştirdiler. Buna karşılık iki kulübün 7 milyon 250 bin euroya ulaşan transfer gelirleri ise Spor Toto Süper Lig'in transfer gelirlerinin yaklaşık yüzde 21'ini oluşturuyor. İki kulübün verdiği toplam 45 milyon 575 bin euroluk transfer açıklarıysa, Spor Toto Süper Lig'in konsolide transfer açığının yüzde 86'sına karşılık geliyor.

Son 12 yılda üç büyük kulüp 420.8 milyon euro transfer zararı etti
Yukarıda belirttiğimiz Porto kulübü son on yılda 383 milyon euro transfer geliri elde ederken, bizim üç büyük takımımız son on iki yılda yaptıkları transferler sonunda toplam 420.8 milyon euro para ziyan etmişler.
Aşağıdaki tablodan da görülebileceği üzere 2000-01 sezonundan 2012-13 sezonuna kadar geçen on iki yılık süreçte üç büyük kulübümüz transfere toplam 558.7 milyon euro harcarken, buna karşın toplam 137.9 milyon euro transfer geliri elde etmişler. Yani, 420.8 milyon euro transfer zararı yapmışlar. Yapılan bu transfer açığını kapatabilmek içinse bu kulüplerimiz yoğun bir şekilde yabancı kaynak kullanımına yönelmişler. Ya da hisselerini İstanbul Menkul Kıymetler Borsası'na arz etme yoluna gitmişler. Ancak, yanlış şirketleşme ve hatalı halka arz modeli nedeniyle milyonlarca Euro zarar eden kulüplerimiz daha sonra borsadaki hisselerini, halka arz gelirinin üzerinde bir tutarla geri almak zorunda kalmışlar.

Yukarıdaki tabloda yer almayan bir başka veriyi de sizle burada paylaşmakta yarar görüyorum. Hürriyet Gazetesi'nden Ali Can Yaycılı ve Fatih Saboviç'in yaptığı araştırma sonucuna göre son on iki yılda, bu üç kulübümüz toplam üç yüz oyuncuyu bonservis bedeli elde etmeksizin yurtdışına göndermek durumunda kalmış; yani, bonservis bedeli ödeyerek aldıkları 300 oyuncudan bir kuruş kazanmadan onları serbest bırakmak durumunda kalmışlar.

Sonuç
Türk futbolunun transfere harcadığı kaynaklar ve bu transferlerden elde olunan başarılar dikkate alındığında, yani fayda maliyet analizi yapıldığında, Türk futbolunun transferde iyi bir sınav veremediği görülüyor. Kaynaklarımızı etkin ve verimli kullanamadığımız gibi aynı zamanda Süper ligi adeta yabancı oyuncu çöplüğüne dönüştürmüşüz. Bunun etkisi ise orta ve uzun vadeli olmuş. Bu oyuncular yüzünden alt yapıyı ihmal etmiş, genç ve yeni yetenekler çıkartamamışız.
Avrupa'da transferler bir gelir kaynağı olarak değerlendirilirken, biz bu süreçte transfer ekonomisinin getirilerinden yararlanamamışız. Kulüplerimizin yaptıkları hatalı transferler, zaman içinde bu kulüplerimizin mali anlamda çok önemli sıkıntılara girmesine neden olmuş. Gelir ve gider dengesinde terse dönen bu durum kulüplerimizin yüz milyonlarca euro zarar etmesini de beraberinde getirmiş. Gelir ve gider dengesi aleyhte olan kulüpler zaman içinde bu açıklarını kapatabilmek için borçlanmak zorunda kalmışlar ve bu durum da onları finansal yönden sıkıntıya sokmuş. Aslında bugün Türk futbolunun cari açığına bakıldığında, bu açığın temelinde yatan en önemli faktörlerin başında transfer harcamalarının geldiğini görüyoruz. Gelecek hafta bu konuda yazmaya devam edeceğiz.