Avrupa futbolunda ücret tavanı uygulanabilir mi?

Avrupa futbolunda son on beş yılda kulüpler arasında rekabetin dengesi giderek bozuldu ve büyük kulüpler lehine, küçük kulüpler aleyhine haksız bir rekabet oluştu. 

Rekabetçi dengenin, dengesiz rekabete dönüşmesinde karşımıza çıkan en önemli unsurlardan birisi, futbol kulüpleri arasındaki ücret giderlerinin, toplam giderler içindeki payının hızla yükselmesi ve küçük kulüplerin, merkez liglerde yer alan yüksek bütçeli kulüplerle rekabet edememesidir. 

UEFA ücret giderlerine sınır getirdi! 

Nitekim, UEFA da bu sorunu saptadığı için Finansal Fair Play uygulamasıyla, kulüplerin ücret giderlerini, gelirlerinin %70’i ile sınırlamaya çalışıyor. UEFA bu yolla finansal üstünlüğe sahip merkez takımlarının yetenekli, kaliteli ve yıldız oyuncuları kendi kulüplerinde toplayarak, kulüpler arasında rekabetçi dengenin bozulmasına engel olmaya çalışıyor. Çünkü, rekabetçi dengenin dengesiz rekabete dönüşmesi süreç içinde futbola olan ilgiyi azaltıyor, reytingi düşürüyor ve para kaybına yol açıyor. Bu olumsuzluk, uzun vadede futbolun ölümü anlamına geliyor. İşte bu nedenle futbolda ücret giderlerinin kontrol altına alınarak, rekabet yapısının yeniden düzenlenmesi futbolun önünde duran en önemli sorunlardan birisi olarak karşımıza çıkıyor. 

Tablo 1, bize yüksek gelirin, yüksek ücret gider bütçesine olanak sağladığını gösteriyor. Avrupa’da beş büyük ligin dışında geliri henüz milyar euroya ulaşmış lig bulunmuyor. Bu nedenle, bu liglerin milyar euro- Avrupa futbolunda ücret tavanı uygulanabilir mi? ya yaklaşan ve aşan ücret giderleri, Avrupa’da diğer 48 ülke liginin gelirlerinden daha büyük durumda. Bu durum ise futbolda haksız rekabetin temelini oluşturuyor. Gelişen haksız rekabet, kulüpler arasındaki rekabetçi dengeyi bozuyor. 

Tablo 1’den de görüleceği üzere merkez liglerde gelirler milyar euro üzerinde olduğu için ücret giderleri de milyar euro üzerinde seyrediyor. Gelirlerine göre en yüksek ücret ödemesi yapan ligler ise %71’lik rasyoyla Premier Lig ve Serie-A olurken, %66’lık oranla Lig1’de onları takip ediyor. 

Manchester City en fazla parayı harcayan kulüp 

Son beş yılda ücret gelirlerinde ortalama artışa bakıldığında, bu konuda en yüksek artışı sağlayan kulüp olarak karşımıza (%265’lik oranla) Manchester City çıkıyor. Yine, İtalyan Inter’in %49’luk, Milan’ın %47’lik, İngiliz Manchester United’ın %38’lik, Alman devi Bayern Münih’in %36’lık olmak üzere beş yıllık ortalama ücretlerinde bir artış kaydetmiş durumda. (1) Bu durum bu kulüplerin diğer kulüplere karşı ciddi bir rekabet üstünlüğüne ulaşmalarına olanak sağlıyor. 

Avrupa’nın en üst düzey kulüpleri finansal fair play’in ücret-gelir rasyosuna uyum sağlamaya çalışıyorlar 

UEFA kulüpleri mali disiplin altına almak suretiyle rekabeti yeniden düzenlemeye çalışırken, Finansal Fair Play kurallarıyla çoğu kulübü ücret harcamaları konusunda frenlemiş durumda. Grafikten görülebileceği üzere, çoğu üst düzey kulüp UEFA’nın öngördüğü yüzde yetmişlik ücret/gelir rasyosuna uyum sağlamış durumda. 

2014-15 sezonu itibariyle, en yüksek ücret gideri 257 milyon euro ile Manchester United’da iken, en iyi rasyo %44 ile Bayern Münih’te görülüyor. Bu grafikte sadece Inter’in 116 milyon euroluk ücret gideri ve %71’lik oranıyla, bu rasyonun üzerinde kaldığı; diğer kulüplerin ücret/ gelir rasyolarının %45 ile %66 arasında değiştiği görülüyor. 

Ücret tavanı (salary cap) nedir, nasıl uygulanır? 

Bilindiği üzere, ücret tavanı uygulaması ilk kez 1946’da Amerikan Ulusal Basketbol Ligi’nde (NBA) başladı. Daha sonra başta Kuzey Amerika olmak üzere dünyanın çoğu bölgesinde profesyonel sporlarda yaygınlaştı. Bugün, Kuzey Amerika’da Ulusal Hokey Ligi’nde, Ulusal Amerikan Futbol Ligi’nde, Ulusal Futbol Ligi’nde, Ulusal Amerikan Basketbol Ligi’nde, İngiltere, Avustralya ve Yeni Zelanda’da Rugby Liglerinde, Kanada Futbol Ligi’nde ve daha bir çok ülkede futbol, basketbol ve Rugby liglerinde bu kural yaygın olarak uygulanmaya devam ediyor… 

Uygulama temel olarak, bir takımın oyuncularına ücret ve maaş olarak ödeyebileceği para miktarına bir üst sınır konulması ilkesine dayanır. Başka bir ifadeyle, bir ligde oynayan her takımın o sezon itibariyle oyuncularına ödeyebileceği bir yıllık ücret toplamı, komite tarafından bir ücret tavanıyla belirlenmiştir. Hiçbir takım bu limiti geçemez. Uygulamada bu limit aşımı söz konusu olursa, aşan takıma lüks vergisi ödeme zorunluluğu getirilir. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli nokta: Ücret Tavanı uygulaması, bir oyuncuya ödenen ücreti sınırlamaz, kulübün ödeyeceği toplam oyuncu ücretini sınırlandırır. 

Avrupa’da uygulanabilir mi? 

Avrupa’da UEFA futbolda rekabeti Finansal Fair Play aracılığıyla yeniden düzenlemeye çalışıyor. Bu bağlamda, kulüplerin sadece ücret giderlerinin kontrol altına alınması değil, genel olarak denk bütçe uygulaması temelinde, sağlıklı ve sürdürülebilir bir rekabet yapısı içinde kulüplerin varlıklarını devam ettirmesi amaçlanıyor. 

Avrupa Birliği hukuku içinde, ücret tavanı konusu AB rekabet yasaları bakımından kartel oluşumuna destek olabileceği konusunda endişeler var. UEFA da ücret tavanına daha önceki açıklamalarıyla sıcak bakmadığını ifade etmiştir. Bu nedenle, ücretlere bir tavan koyma yerine, Finansal Fair Play kapsamında kulüplerin toplam ücret giderlerine bir yüzdeyle sınırlama getirmek, futbol ve emek piyasası açısından UEFA tarafından daha adil görülüyor. 

Sonuç 

Futbolun geleceği, oyunun sonucunun bilinememesini maksimize edecek rekabetçi dengeye bağlıdır. Hiçbir kimse, daha baştan sonucu belli bir maçı izlemeyeceği gibi, parasal geliri artırabilmenin yolu da rekabeti yükseltmekten geçiyor. Bu nedenle iyi, kaliteli, yetenekli yıldız futbolcuların belirli kulüplerde toplanmasını engelleyecek bir yapıya gereksinim var. Bugünkü Finansal Fair Play uygulaması, yüksek bütçeli merkez lig takımlarına ekstra harcama olanağı sağlıyor. Giderlerin, toplam gelirlerin yüzde yetmişini aşmayacak bir önlemin alınması tek başına rekabeti yükseltmiyor. Bu sınırlama, bugünün endüstriyel futbolunda gerekli ama yeterli bir kısıtlama olmaktan uzak görünüyor. 

DİPNOTLAR 

(1) http://www.theguardian.com/football/ blog/2014/apr/15/manchester-city-globalpay- table-chelsea-barcelona-real-madrid 
(2) http://www.google.com.tr/ imgres?imgurl=http://sites.duke.edu/ wcwp/fi les/2012/12/24-FFP-Wages-Europe. jpg&imgrefurl=http://sites.duke.edu/ wcwp/2012/12/27/uefa-fi nancial-fair-play/&h= 580&w=966&tbnid=8TgLlTrt12AWIM:&zoom= 1&docid=dckj5lJS3NzZoM&ei=yLcFVZGdIquqy gOJ8YKwBQ&tbm=isch&ved= 0CBwQMygCMAI