Avrupa 2016 yeşil başkenti Lubliyana
Slovenya'nın başkenti Lubliyana Avrupa 2016 Yeşil Başkenti. Bu unvan bir kente, 2013'te oluşturulan Avrupa Komisyonu 7.Çevre Eylem Programı politikası ve 2020 hedeflerine uyumlu olarak sürdürülebilir kentsel planlama ve tasarım başarısı için bağımsız bir uzman kurulunca veriliyor. İlk Yeşil Başkent Stokholm. 2010 yılı. Ardından Hamburg, Vitoria-Gasteiz, Nantes, Kopenhag, Bristol geldi. Bursa ve İstanbul'un da 12 aday arasında olduğu 2017 yılı değerlendirmesi sonlandı ve Essen Yeşil Başkent oldu. Takip ettiğim bu konu için teorik çalışmam ardından Lubliyana'da yerel yönetim-yurttaş işbirliği ile kentsel yaşamda sürdürülebilirlik yönetiminin yansımasını gözlemleyerek adeta bir açık laboratuvar incelemesi yaptım. Kentsel alan kullanımı, doğa-biyoçeşitlilik, enerji-su-atık-afet yönetimi, ulaşım, turizm, engelli yaşamına uyum, istihdam, iklim değişikliğine direnç kazanma ve sürdürülebilir kalkınma başlıklarına odaklandım. Belirtildiği üzere, jüriyi etkileyen son onbeş yılda gerçekleştirilen dönüşümü ve 2007'de belirlenen 2025 sürdürülebilir kalkınma vizyonu izdüşümünü aradım. İki milyon nüfusa sahip "Alplerin Güneşli Yüzü" Slovenya'da 280 bin kişi Lubliyana'da yaşıyor. İçinden köprüleriyle meşhur nehri geçen tarihi merkezinde yaşayan çok. Kentiçi ulaşım ana arterde düzenlenerek toplu taşıma ve bisiklet ağı başarılarak küçük elektrikli taşıtlar hizmete alınmış. Yeşile kolayca ulaşılmış. Yüzde yirmisi doğal koruma niteliğinde olan yeşil kentsel alanlar şehrin dörtte üçü. Yeşil alan koruma, terkedilmiş alanlarda yeşilleştirme, ağaç dikimi, parklar kurulumu, nehir dolgularında canlandırma gibi kentsel yeşil önlemler başarılmış. Güney Doğu Avrupa'nın en eski botanik parkına sahip Lubliyana'da dört tane büyük peyzaj parkı ile karbondioksit yutak alanı olarak değerlendirmeye alınmış 1400 hektar orman var. Yeşili kent merkezinde hissederek yaşamak harika. En çok atık toplamayı beğendim. 2013'te 3 milyon euro yatırımla başlanmış. Evlerde ve halka açık alanlarda basit bir yöntemle organik, cam, kâğıt, ambalaj ve diğer çöpler toplanıyor. Geleneksel konteynerların yerini 5.5 milyon euro harcanarak 44 yeraltı toplama yeri almış. Bu konudaki yatırımlar sürmekte. Şehir merkezinde yeşil yaşam hissediliyor. Düşük karbonlu ulaşım için epeyce yol alınmış. Mobilitedeki değişim şehrin merkezine nefes ve konfor sağlamış. Lubliyana doğanın yeşil-mavi hediyesini iyi koruyor. Nüfus az. Yarısı ormanlarla kaplı, suyun gücü ve güzelliğinin her yerinde hissedildiği küçük bir ülke. Bütünleşik çevre yönetimine kolaylıkla uyum olmuş. Şehirde ekoinovasyon izleri var. Dedikleri gibi "Büyük Etkiler İçin Küçük Adımlar" atılmış ve yanısıra ciddi değişimler için uyum yakalanmış. Lubliyana, Botanik Parkı ve Kalesi ile doğanın tasarımı olarak övünüyor. Botanik parkı inanılmaz. Lakin kalenin haşmetini dıştan izleme harika iken, kale içindeki kafe-restoran sayısı ve yerleşimleri kente hiç yakışmamış. Slovenya başka yeni yeşil başkentler mutlaka çıkaracaktır. Ülkenin tamamına baktığımızda "Yeşil Ülke" demek de yanlış veya eksik değil. Her köşesi keşfedilmek üzere hazır koskocaman bir ulusal park. Yerküremizin muhteşemliği mağaralarında karşımıza çıkıyor. Güzel ülkemizden Yeşil Başkent çıkar mı? Evet. Zor mu? Zor. Büyükşehirlerimizin başarması pek kolay olmayacaktır. Ancak vali-belediye başkanısivil toplum-akademi-yurttaş eşgüdümü ile sürdürülebilir kalkınma planı ile ilerleyen kentlerimiz bunu başarabilir. Diğer deyişle, kentlerimizde sürdürülebilirlik yönetimi için imece gerekiyor. Kanımca ülkemizden önce "Avrupa Yeşil Yaprak" unvanlı şehir ve ilçeler çıkması daha olası. İrlanda şehri Galway, 2017 Avrupa Yeşil Yaprak yarışının kazananı oldu. Anadolu ve Rumeli potansiyel küçük şehirlerimize ve ilçelerimize sahip. Eksik olan sahiplenmemiz. Her iki unvanı da bence en değerli kılan, kazanmaktan öte, unvan için adaylık sürecinde sürdürülebilirlik öz eleştirisinin kentlere kazandırdıkları.
İTÜ Öğretim Üyesi Prof.Dr.Filiz Karaosmanoğlu tarafından kaleme alınan Sürdürülebilir Yaşam köşesi, SÜT-D işbirliği ile hazırlanmıştır.