Avrasya Ekonomik Birliği ve birlik üyeleri ile ilişkilerimiz

29.Mayıs.2014 tarihinde Kazakistan’ın başkenti Astana’da Kazakistan, Rusya ve Belarus Devlet Başkanları tarafından Avrasya Ekonomik Birliği adı altında bir birliğin kurulması için imzalar atıldı.
Böylece toplam 170 milyon nüfusun barındığı coğrafyada bir ekonomik birliğin oluşumu için ilk adım atılmış oldu.
Yapılan açıklamalarda; kurulan bu birliğin ana amacının siyasi olmadığı ancak ülke halklarına yeni pazar ve ticaret olanakları sunmak olduğu ortak bir para birimi konusunda düşüncelerinin bulunmadığı belirtiliyor.
Birliğe dahil olan ülkeler arasında gümrük vergileri sıfırlanıyor ve zaman içinde mal, hizmet ve paranın serbest dolaşımı ile bu ülkelerin vatandaşlarının herhangi bir ek belge olmaksızın birliğe üye ülke topraklarında serbest dolaşım hakkı tanınıyor.
Kurulan bu birliğe ilk aşamada Ermenistan ve Kırgızistan’ın girmek istedikleri, bunun yanında Vietnam, Çin, Hindistan gibi ülkelerin değişik konularda Birlik ile işbirliği girişiminde bulundukları belirtiliyor.
Kazakistan Cumhurbaşkanı Nazarbeyev’in yaptığı değerlendirmeye, göre kurucu Devletlerin ekonomilerinin 2.2 trilyon dolar olduğu ve bu üç ülkenin ekonomilerinin 2030 yılına kadar ek  900 milyar dolarlık potansiyel oluşturacağı varsayımına göre  Asya coğrafyası üzerinde çok büyük bir alanı içine alan Avrasya Ekonomik Birliği’nin zaman içinde büyük bir güç olarak ortaya çıkacağı görülüyor.
Birliğin 2005 yılında resmen yürürlüğü girmesi öngörülüyor.

Rusya ile Ekonomik ilişkiler

 IMF Rusya için 2014 ekonomik büyüme tahminini yüzde 1,3'ten yüzde 0,2'ye  düşürdüğü açıklamasında bulundu. Rusya Başbakanı Dimitri Medvedev ise 2014’de Rusya ekonomisinin iyimser senaryo ile yüzde 0,5 büyüyeceği, bir kısım düzenlemeler yapılabilirse önümüzdeki yıllarda yüzde 2-3’lük büyüme rakamlarına yeniden dönülebileceği görüşünde.
Rusya ile 2002’den bu yana artan ikili ticaret hacmimiz, 2008 yılında 38 milyar dolara ulaşmıştır. İkili ticaret hacmimiz 2009 yılında, gerek küresel ekonomik kriz gerek 2008 Temmuz-2009 Ağustos döneminde Rus gümrüklerinde Türkiye menşeli ürünlere uygulanan tam denetim uygulaması nedeniyle 23 milyar dolara düşmüştür.
Ticari ilişkilerimiz 2010 yılının ilk aylarından itibaren toparlanma sürecine girmiş ve 2010 yılında ikili ticaret hacmi 26,1 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2008 yılında birinci ticaret ortağımız konumundaki Rusya, 2009 ve 2010 yıllarında bu konumunu Almanya’ya bırakarak 2. sıraya gerilemiştir.
Türkiye’nin Rusya Federasyonu’na ihraç ettiği başlıca ürünler, gıda ürünleri (%25), dokumacılık ürünleri (%20), kimyasallar (%9,6) ve otomotiv sanayi (%7) ürünleridir. Ülkemizin Rusya Federasyonu’ndan ithal ettiği başlıca ürünler ise, petrol ve ürünleri (%37.6), doğalgaz, (%32,4) demir-çelik (%8), kömür (%5.8) ve demir dışı metallerdir.
Türk iş çevrelerinin Rusya genelindeki ticaret ve iş merkezleri, gıda, içecek, şişe, cam, beyaz ve kahverengi eşya ile diğer sektörlerdeki yatırımlarının tutarı 2008 yılı itibariyle 6 milyar dolara yaklaşmıştır.
Türk müteahhitleri Rusya’da şimdiye kadar 32 milyar dolar değerinde 1191 proje üstlenmişlerdir. 2010 yılında 1,3 milyar dolarlık taahhüt üstlenilmiştir.  2010 yılı sonuna kadar Türkiye gelen Rus yatırımları 7 milyar dolara yaklaşmıştır.
2009 yılında turizm amacıyla Türkiye’ye gelen Rus sayısı küresel ekonomik krize rağmen 2,7 milyon kişi düzeyinde kaydedilmiştir. 2010 yılında ülkemizi ziyaret eden Rus turist sayısı 3,1 milyona ulaşmıştır. (*)

Belarus ile ekonomik ilişkiler

Ülkede devletin ekonomideki ağırlığı fazladır; bu anlamda büyük işletmelerin tamamına yakını devlete ait olup, toplam sanayi üretiminin en az % 70’inin devlet kontrolündeki işletmeler tarafından yapıldığı değerlendirilmektedir.  Ülkede 2012 yılında % 5,7 oranında artan sanayi üretiminin, 2013 yılında %5,1 oranında düşüş gösterdiği bildirilmiştir.
Belarus’un 2013 yılında dış ticaret hacminin, 43 milyar Dolar’ı ithalat, 37,2 milyar Dolar’ı ihracat olmak üzere toplam 80,2 milyar Dolar’a ulaştığı açıklanmıştır.
2012 yılında 454 milyon Dolar olan Belarus ile ikili ticaret hacmimiz, 2013 yılında 303 milyon Dolar’ı ihracat ve 187 milyon Dolar’ı ithalat olmak üzere 490 milyon Dolar’a yükselmiştir. Sentetik lif ipliği, motorlu taşıt aksamı ve örme mensucat Belarus’a ihraç ettiğimiz başlıca ürünler olarak öne çıkarken; petrol yağları, demir-çelik yarı mamülleri ve kimyasal gübre bu ülkeden ithalatımızdaki ana kalemleri oluşturmaktadır.
Turkcell’in “LIFE” markasıyla Belarus GSM mobil iletişim piyasasında 2008 yılında faaliyete başlamasıyla ülkemiz Belarus’ta ilk beş yabancı yatırımcı ülke arasına girmiştir. Anılan şirketimizin Belarus’taki yatırımı 2008 yılından bu yana giderek artarak 2013 yılı itibarıyla 1 milyar Doları aşmıştır.
Türkiye, Belarus’ta müteahhitlik sektöründe önde gelen ülkelerden biri konumundadır. Türk müteahhitlik sektörünün Belarus’ta bugüne kadar gerçekleştirdiği işlerin toplamı 2013 yılı sonu itibarıyla yaklaşık 815 milyon Dolar’dır.
2012 yılında 138 bin Belarus vatandaşı ülkemizi ziyaret ederken, 2013 yılında bu sayı 201 bine yükselmiştir. (*)

Kazakistan ile ekonomik ilişkiler

Kazakistan ekonomisi ağırlıklı olarak enerji kaynakları ihracatına dayalıdır. Kazakistan ekonomisinin 2010 yılında hızlı bir toparlanma sürecine girdiği görülmüştür. Kazakistan ekonomisi 2013 yılında %6 oranında büyümüştür. Bu çerçevede, GSYİH 217 milyar dolara, kişibaşı milli gelir ise 12.800 dolara ulaşmıştır.
2013 yılında sanayi üretiminde %2,3 oranında artış kaydedilmiş, işsizlik oranı %5,2 seviyesine ulaşmıştır. 2012 yılında %6 olarak gerçekleşen enflasyon, 2013 yılında %4,8 olmuştur.
2013 yılında Kazakistan’a ihracatımız 1,04 milyar dolar, ithalatımız ise 3,11 milyar dolar olmuştur.  
Kazakistan’da faaliyet gösteren yaklaşık 100 yatırımcı Türk firmasının gıda, petrol, ilaç-kimya sanayi, inşaat, otelcilik, sağlık ve savunma sanayi alanlarında yoğunlaşan yatırımlarının toplam tutarı 2,05 milyar dolar seviyesindedir. Türkiye, sermaye miktarı açısından Kazakistan’daki 17. büyük yatırımcı konumunda olmakla birlikte enerji dışı sektörlerdeki yatırımlar açısından 4. sırada yer almaktadır. Kazakistan’da kayıtlı 600’ün üzerinde Türk sermayeli işletme faaliyet göstermektedir.
Kazakistan’da, Türk müteahhitlerince bugüne kadar toplam 17,4 milyar dolar değerinde 400 proje üstlenilmiştir.
Kazak firmalarının son yıllarda Türkiye’de başta petrol ve turizm sektörlerinde yaptıkları yatırımlar 705 milyon dolara ulaşmıştır. Ülkemizde halen 150’nin üzerinde Kazak sermayeli şirket mevcuttur.
Türkiye, % 50’nin üzerinde payla Kazak turistler için birinci destinasyon konumundadır. 2012 yılında Kazakistan’dan ülkemize 381 bin ziyaretçi gelmiştir. 2013 yılında ise 425 bin Kazakistan vatandaşı ülkemizi ziyaret etmiştir.
TİKA tarafından Kazakistan’da 1992’den beri gerçekleştirilen eğitim, kültür, insani-sosyal yardım, sağlık, medya ve KOBİ’ler alanlarındaki projelerin maliyeti yaklaşık 57 milyon doları bulmuştur.
(*) Rusya, Belarus ve Kazakistan ile ilgili bilgiler Dış İşleri Bakanlığı’nın internet sitesinden alınmıştır.