Atilla Karaosmanoğlu ve ‘plancılık’
Kalkınma Bakanlığı, Başbakan eski Yardımcısı, eski ‘planlamacı’ Dr. Atilla Karaosmanoğlu için geçen hafta bir anma toplantısı düzenledi. Karaosmanoğlu geçen sene 10 Kasım günü 81 yaşında vefat etmişti.
Kalkınma Bakanı Dr. Cevdet Yılmaz ve ekibi böyle bir toplantıyı düzenlemekle Türkiye’nin yetiştirdiği değerlere sahip çıkmış oldu. Anma gününde konuşma yapan eski Gümrük ve Tekel Bakanı, eski ‘planlamacı’, ve Dünya Bankası’nda ‘Lead Economist’ olarak çalışmış olan Dr. Baran Tuncer önce bunun altını çizdi ve Bakan Cevdet Yılmaz ve Kalkınma Bakanlığı mensuplarına kadirşinaslıkları için teşekkür etti.
Kendisi de Türkiye’nin yetiştirdiği en önde gelen iktisatçılardan olan ve uluslararası arenada da tanınan Baran Tuncer’in deyimiyle Karaosmanoğlu ‘Türk ürünü’ bir iktisatçıydı; Halil İnalcık gibi, ilkokuldan doktorasına kadar Türk eğitim sisteminin bir ürünüydü. Demek ki (ben de dahil olmak üzere) çok eleştirdiğimiz eğitim sistemimizin başarıları da varmış.
Yine Baran Tuncer, Karaosmanoğlu’nun Türkiye’ye döndüğünde değerinin bilinmediğinin altını çizdi. Zaten, Nihat Erim Hükümeti’ndeki Başbakan Yardımcılığı’nın ardından Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde öğretim üyeliğine başvurusu kabul edilmeyince Karaosmanoğlu 1970’lerde tekrar Amerika’ya, Dünya Bankası’na döndü ve orada Başkan Yardımcılığı’na kadar yükseldikten sonra emekli oldu.
Eski Sanayi Bakanı ve Karaosmanoğlu’nun yakın arkadaşı olan eski Sanayi Bakanı Ayhan Çilingiroğlu’nun anekdotlarla bezenmiş anlatımından Devlet Planlama Teşkilatı’nın kuruluşunu dinledik. Başbakan Menderes, Alman kalkınmasının mimarı Ludwig Erhadt’ı Türkiye’ye davet ediyor. Erhart Türkiye’ye gelerek Menderes ve Fatin Rüştü Zorlu’yla bir araya geliyor; iktisadi planlamaya geçilmesini tavsiye ediyor. Bu konuda ön çalışmaları yapmakla Elektrik İşleri Etüt İdaresi’nde Türkiye’nin enerji planlamasıyla meşgul olan iki genç mühendi se, Turgut Özal ve Çilingioroğlu görevlendiriliyor. Çilingiroğlu, o sırada Ankara Üniversitesi’nden Besim Üstünel ve Karaosmanoğlu ile temasa geçiyor. Bu arada Hollanda’dan Tinbergen Türkiye’ye davet ediliyor ve Menderes ile görüşüyor.
Karaosmanoğlu genç yaşına rağmen Türkiye’de plancılığın temellerinin atılmasında önemli rol oynuyor. Ancak, siyasilerle anlaşmazlık sonucu bu süreçten kopuyor. Sonrasında, Ayhan Çilingiroğlu Portekiz’e OECD danışmanı olarak gönderiliyor. Çilingiroğlu daha sonra Dünya Bankasında Karaosmanoğlu’yla birlikte çalışıyor. Baran Tuncer de.
Bakan Cevdet Yılmaz, konuşmasında iki noktayı öne çıkardı. Birincisi planlamanın demokratik / katılımcı boyutu idi. İkincisi ise, planlamanın bir okul olma özelliğiydi. Bakan Yılmaz eski DPT, yeni Kalkınma Bakanlığı’nın devleti yöneten isimleri yetiştiren bir kurum olmasını önemsiyor. Her iki nokta da çok önemli.
Toplantıya, Kalkınma Bakanlığı’nın üst yönetimiyle birlikte genç plancılar da katıldı. Eski plancılardan Tevfik Güngör Uras, Ertan Yülek, Ali Tigrel, Atilla Candır, Bilsay Kuruç gibi isimler de oradaydı. Planlama bu dönemde dünya ekonomilerine hizmet verebilir mi? Cevabı evet. Atilla Karaosmanoğlu’nun bir mülakatında altını çizdiği gibi, adını koysanız da koymasanızda her kuruluş mutlaka planlama fonksiyonlarına ihtiyaç duyuyor ve bir şekilde yapıyor. Mesele planlamayı doğru ve ölçülü yapmak. Ben de bu sırada tam bu konuda bir eser üzerinde çalışıyorum ve doğru yapılan planlamanın hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkeler için bir zorunluluk olduğunu düşünüyorum.