Astroekonomi mi, Gastroekonomi mi?
Hindistan aya yumuşak iniş yapan 4. ülke oldu. Indian Space Research Organisation (ISRO) Chandrayaan-3 misyonu ile ayın güney kutbuna indi ve su yataklarını araştırmaya başladı.
Alphabet Google, Microsoft, YouTube, IBM, Adobe gibi birçok küresel şirketin ve hatta Dünya Bankası ile Güneş Batmayan İmparatorluk diye geçen Birleşik Krallığın başında Hint kökenli yöneticiler var. Kurun değeri ile rekabet yerine yazılım, üretim, katma değer, inovasyon, teknoloji, marka, patent alanında rekabete giren ülkelerin ihracatı sadece ürün olmuyor.
Know-how, yönetici, bilgi yani entelektüel sermaye ile dünyada söz sahibi olabiliyor. Bilgi çağındayız malum.
Yeni petrol ise veri. Yapay zeka ve robotlar hızla yükseliyor. Son günlerin popüler ABD hissesi yonga üreticisi NVIDIA için geçen hafta WSJ’da yeni Tesla mı, yavaşlayan ekonomiye can suyu mu diye haberler çıktı.
Çocukluğumuzda ayda su, uzayda hayat var demek cesaret isterdi, şimdi Güneş Sisteminde neredeyse su olmayan gökcismi yok. Uzay madenciliği ve uzay turizmi ile ticari uzayda rekabet hızlanıyor.
Lüksemburg, Birleşik Arap Emirlikleri adı önde gelen ülkelerden. İtalyan astronom Annibale de Gasparis’in 1852’de keşfettiği, Yunan mitolojisinden ismini verdiği 16 Psyche asteroiti, 226 km. çapı ile dünyanın 1/60'ı kadar ancak tüm dünyayı zengin edecek kadar altın madeni bulunuyor.
Karman+, TransAstra, AstroForge, Origin Space, Asteroid Mining Corporation uzay madenciliğinde önde gelen şirketler. SpaceX, Blue Origin, Virgin Galactic, Boeing isimleri öne çıksa da Moon Express gibi ticari uzay için çalışan çok firma var.
Biz 2023 yılında aya sert iniş yapacaktık ancak şu anda faizi arttırıp, dünyada herkesin kabul ettiği şirket kar güdümlü enflasyonu göz ardı ederek, talebi dolayısı ile enflasyonu mu baskılayalım, faizi düşük tutup stagflasyon riskini mi bertaraf edelim tartışmasındayız.
Ayda madencilik mi yoksa denk bütçe mi daha kolay ulaşılabilir bir hedef sorusu cevabını çoktan bulmuş durumda. OECD istatistiklerinde cari denge grafiğini OECD ortalaması ve sıfır seviyesi ile kıyasladığımızda ne zaman kurumuz değer kaybetmiş veya faiz artışı olmuş cari dengeye yaklaşmışız.
Yerli ve milli üretimi önceliklendirmediğimiz sürece bu parasal döngüye tabiyiz bulgusu grafikte net bir şekilde görülüyor. Hindistan’ın ay misyonunun maliyeti 75 milyon dolar. İstanbul’da 300 taksi plakası değeri toplamına kabaca eşit. Uber’le seyahatlerinizin geçmiş verilerini, giderken canlı güzergâhınızı, ödemelerinizi, şoför ve aracın kalite ve beğeni puanını, gitmeden ne kadar tutacağını görebiliyorsunuz.
Üstelik fişinizi hemen hesabınızdan alabiliyorsunuz, bir sorun olduğunda 24 saat içinde genelde çözümle bir muhatabınız bulunuyor. Rekabette sürdürülebilirlik salt açılış ve km. fiyatı ile olmuyor yani. Kur ve faiz paranın fiyatıdır. Dolayısı ile cari dengede sürdürülebilirliğin yolu ve küresel ticarette rekabet kur ve faizle uzun süreli olmaz. Pazarlama 101 derslerinde ilk 5 içerisinde anlatılır salt fiyatla rekabet olmaz diye. Gelelim turizme.
Bu sene doluluk oranları pek parlak değildi, yerel esnaf işlerin yavaşlığından şikâyetçiydi. Uzay turizmini şimdilik kenara koyarsak fiyatla rekabet turizmde de süreklilik sağlamadığına göre Cruise, sağlık, inanç, spor, kongre, gastronomi, kültür, tarih gibi turizm çeşitleri ile farklı destinasyonları canlandırmak gerekiyor. Fransa Paris’nin turizm yoğunluğunu azaltmak için ülke içinde farklı destinasyonları öne çıkarmaya çalışıyor. World Food Travel Association’a göre turistlerin tatil bütçelerinin ortalamada yüzde 25’i yemeğe gidiyor. Tabii her şey dâhil sistemde değil.
Ratatouille ile Fransa Disney Park’ın ve Fransız mutfağının yaptığı sükse ve reklam önemli örnek. Sevilla Üniversitesinden Castillo-Manzano, Castro-Nun’o, Lopez-Valpuesta, Zarzoso (2020) makalesinde Michelin yıldızlı restoranların turistlerin tercihinde (ve restoran sayısından çok kalitesinin) önemli rol oynadığını yazıyor. 2. Gastronomi Festivali 15-17 Eylül tarihleri arasında Bursa’da düzenlenecek. 2. Gün saat 12:00’de ana sahnede Prof.Dr. Burak Arzova, Prof.Dr. Mehmet Eryılmaz, Doç.Dr. Yüksel Okşak ve ben ‘Sürdürülebilir Ekonomi ve Yeşil Gastronomi’ açılış panelinde konuşmacı olacağız.