Askerlik borçlanmasında özellikli durumlar
Hizmet borçlanması ile ilgili düzenlemeler; 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 41. ve Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği'nin 66. maddelerinde yer almaktadır. Sosyal güvenlik mevzuatımızda üç temel hizmet borçlanması vardır.
1- Yurtdışı hizmet borçlanması,
2- Doğum borçlanması,
3- Askerlik borçlanması.
Ancak, tabi ki, avukatlık stajını yapanların borçlanması, Sigortalı iken herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınanlardan bu suçtan dolayı beraat edenlerin tutuklulukta veya gözaltında geçen süreleri borçlanabilmesi gibi düzenlemeler de mevcuttur.
Kanuna göre sigortalı sayılanların; er veya erbaş olarak silâh altında veya yedek subay okulunda geçen süreleri, kendilerinin veya hak sahiplerinin yazılı talepte bulunmaları ve talep tarihinde 82'nci maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt ve üst sınırları arasında olmak üzere, kendilerince belirlenecek günlük kazancın %32'si üzerinden hesaplanacak primlerini borcun tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde ödemeleri şartı ile borçlandırılarak, borçlandırılan süreleri sigortalılıklarına sayılır.
Buna göre, prime esas kazanç alt ve üst sınırları değiştikçe (asgari ücret ile asgari ücretin 6,5 katı) borçlanma yapılan tutarlar artmaktadır. Dolayısıyla 31.12.2015 tarihinden sonra, asgari ücretin net 1.300 TL olarak belirlenmesi ile; borçlanma tutarları da ciddi bir artış gösterecektir.
31.12.2015 tarihinden önce borçlanma yapanlar için, bir ayın karşılığında 407.40 TL ödenmesi gerekirken; 1.1.2016 tarihinden itibaren yaklaşık 526.50 TL ödenmesi gerekecektir. Görüldüğü üzere sadece 1 aylık ve asgari ücret üzerinden yapılacak borçlanmalarda dahi fark 120 TL’ye yakın olacaktır. Dolayısıyla askerlik borçlanmasının maliyetinde %30’a varan bir artış meydana gelecektir.
Sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler için askerlik/hizmet borçlanması yapılmışsa, sigortalılığın başlangıç tarihi, borçlandırılan gün sayısı kadar geriye götürülür. Bu yönüyle askerlik borçlanması doğum borçlanmasından farklılaşmakta ve ciddi bir avantaj getirmektedir.
Yapılacak askerlik borçlanmalarında, hava değişimlerinin 1111 sayılı Kanunun yayımlandığı 17.7.1927 tarihine kadar 1 yılının, bu tarihten sonra 3 ayının, 22.2.2014 tarihinden sonra otuz gününün, 1076 sayılı Kanun'un 3'üncü maddesi uyarınca erbaş ve er statüsünde askerlik görevini yapanların (kısa dönem) ise 14.11.1980 tarihinden itibaren 1 ayının, 22.2.2014 tarihinden itibaren 15 gününün askerlik süresi olarak dikkate alınması gerektiğinden, bu süreleri aşan kısmı ile hastalık veya cezai bir sebeple uzayan süreler borçlandırılmayacaktır.
Askerliğini er olarak yapanların aksi bir durum bulunmadıkça, esarette geçen süreleri muvazzaf askerlik hizmetinden sayıldığından bu süreler de borçlandırılacaktır.
Türk vatandaşı iken askere alınan ve askerlik yükümlülüğünü yerine getirenlerin daha sonra Türk vatandaşlığından çıkmaları halinde Türk vatandaşı iken yaptıkları askerlikleri borçlanılabilecek, daha önce yapılmış olan borçlanmaları geçerli sayılacaktır.
Askerlik borçlanmasının askerliğin yapıldığı süreye eklenmektedir. Dolayısıyla bu dönem maaş katsayıları için önem arz eder. Özellikle 1.1.2000 öncesi borçlanma yapacakların, geçmiş ve gelecekteki prim ödemelerini de dikkate alarak, nispeten yüksekten borçlanması yerinde olacaktır.