“Asgari ücret” temcit pilavı çok su kaldıracak gibi!...
7 Haziran seçimleri ile önümüzdeki 1 Kasım genel seçiminin ortak gündem konularından birisi “asgari ücret” oldu. Bu konu çok piyasa yaptı. Siyasi parti liderlerinin öne çıkarmadığı ve sürekli dile getirdiği bir konu halini aldı.
Tüm siyasi partiler asgari ücretin artırılması taahhüdünde bulundu. Hatta konu öyle bir hal aldı ki adeta açık artırmaya dönüştü. “Var mı artıran?” ya da “daha çok artıran” daha çekici oldu. Şu anda mevcut uygulamaya göre asgari ücret, 1 Temmuz 2015 tarihinden itibaren yıl sonuna kadar brüt 1.273,50 TL net 1.000,54 TL olarak uygulanıyor. Yani bekar ve çocuksuz bir asgari ücretli aylık net 1.000 lira alıyor.
İşte siyasi parti liderleri bu rakamı artırıyor. Taahhüt edilen veya ilan edilen asgari ücret rakamları şöyle:
AKP 1.300 lira
CHP 1.500 lira
MHP 1.400 lira
HDP 1.800 lira
Diğer küçük partilerin vaatleri ise çok daha yüksek.
Asgari ücretin artırılması konusu görünüşte kulağa hoş geliyor. Çok ciddi bir politika tedbiri gibi algılanıyor.
Şu deyimler de tam bu furyaya cevap veriyor gibi: “bekara hanım boşamak kolay”, “ağzı olan konuşuyor”, “kazın ayağı hiç de öyle değil”…
Evet kazın ayağı hiç de öyle değil. Yani asgari ücreti artırmak ve ayrıca da vergiden istisna etmek kolay değil.
Bilindiği üzere asgari ücret; ücret geliri elde eden bireylerin bir aylık çalışmaları sonucunda temel ihtiyaçlarını karşılayabileceği ölçüde ödenmesi gereken en düşük ücret (taban ücret) olarak tanımlanıyor. Asgari ücretin belirlenmesi, sosyal güvenlik mevzuatı çerçevesinde Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından belirleniyor. Anılan komisyonda da işçi, işveren ve hükümet temsilcileri yer alıyor. Günler, haftalar süren çalışmalar sonucunda bu rakam ortaya çıkıyor ve Resmi Gazete’de yayımlanıyor.
Açıkçası asgari ücret konusu, günümüz sosyal devlet anlayışının bir gereği olarak tüm çağdaş ülkelerde uygulanıyor. Ancak; rakamın yetersizliği de herkes tarafından biliniyor.
Ülkeden ülkeye değişen asgari ücret düzeyinde ve asgari ücretli sayısında Türkiye ne yazık ki iyi bir noktada değil. Nitekim istatistiklere göre; Türkiye’de asgari ücret, AB ortalamasının üçte biri kadar ve asgari ücretlilerin çalışanlara oranında da Türkiye yüzde 42.9 ile ilk sırada.
Asgari ücreti artırmanın sonuçları nelerdir?...
1. İşverene maliyeti: Asgari ücreti artırmak demek işverene maliyet demektir. Asgari ücretteki her artış işveren için bir külfet ve mal ve hizmet fiyatının artışı için bir neden oluşturur. Hem devlet ve hem de özel sektör çalışanları için bu olgu geçerlidir. Asgari ücretin vergili olması halinde maliyetin daha da yüksek olacağı ortadadır.
2. Çalışana yansıması: Asgari ücretin artırılması çalışanın alacağı net ücretin o ölçüde artacağı gibi anlaşılmamalıdır. Eğer asgari ücret net olarak artırılırsa bunun tümü çalışana aynen yansımayabilir. Bir pazarlık konusu olabilir.
3. Kayıt dışılığa etkisi: Asgari ücretin artması, kayıt dışı çalışmayı körükler. Zira işveren için ortaya çıkan yüksek maliyetlerden kurtulmanın yolu olarak kayıt dışı ücret ödemesi şeklinde ortaya çıkar. Kayıt dışılığın artması kaçınılmazdır. Özellikle turizm, inşaat, tekstil gibi emek yoğun sektörlerde zaten sıkıntılı olan ve istatistiklere de yansıyan kayıt dışı eleman çalıştırma olgusu artarak devam eder.
4. Devletin vergi kaybı: Asgari ücretin net olarak ödenmesi yoluna gidilirse gelir vergisi kesintisinin ortadan kalkması gerekir. Bir asgari ücretlinin aylık gelir vergisi kesintisinin 72.26 lira olduğu ve Türkiye’de de yaklaşık 5 milyon civarında asgari ücret düzeyinde ücret geliri elde edenin bulunduğu dikkate alınırsa çok ciddi vergi kaybı ortaya çıkar. Toplam gelir vergisinin yüzde 7-8’i tutarında ve yaklaşık 6 milyar lira gibi bir vergi kaybını hemen göğüslemek kolay değildir.
Sözün özü şu: Asgari ücret düzeyinin düşük olduğu doğrudur. Ancak asgari ücretin artırılmasıyla çözüm bulmak yanlıştır. Verimlilik ile ilintili ve yapısal düzenlemelere bağlı çözümler şarttır.