Asgari ücret ne olmalı?

 OVP’ye göre 2025 yı­lında GSYH 61.540 milyar TL olacak. Yi­ne OVP hesabına göre 2025 yılında nüfusu­muz 86.035 bin kişiye ulaşacak.

Gelin bir de 2024 yılı­na bakalım:

Yılın ilk dokuz ay­lık gelirimiz (GSYH) 30.678 milyar lira. Bu hesaba gö­re yılsonu gelirimiz 45.197 mil­yar liraya çıkacak. (OVP tahmini 44.218 milyar lira ama OVP enf­lasyonu tutmuyor)

Neden ulusal gelirlerimizi ve­rerek asgari ücreti sorguluyoruz?

2009-2024 verilerine bakıyo­ruz. Mesela 2009 yılında cari fi­yatlarla 1.156 TL olan aylık ki­şi başı gelirimize karşılık asgari ücretimiz 537 liraymış. 2009 yı­lında kişi başı ulusal gelirimi­zin %46,4’ü oranında bir asgari ücretimiz vardı.

Sonraki yıllarda kişi başı ge­lir artarken asgari ücret daha dü­şük artıyor ve asgari ücretin ulu­sal gelire oranı yüzde 40’ın altına geriliyor.

Ama 2009-2024 dönemi 16 yılda kişi başına ulusal gelirin yüzde 41,7’si oranında bir as­gari ücret verilmiş.

(Not: 2015 yılında kişi başı ge­lirin yüzde 39,2’si olan asgari üc­ret 2016 yılında yeniden kişi başı gelirin yüzde 47,4’üne ulaşıyor)

Eğer kişi başına ulusal gelirin or­talamasına çıkacak ise durum şu:

OVP’ye göre 2025 yılında GS­YH 61.540 milyar lira olacak. Bu geliri 86 milyona böldüğümüzde aylık kişi başına ulusal gelirimiz 59.608 liraya ulaşıyor. Ve kişi ba­şına ulusal gelirin yüzde 41,7’si olan asgari ücret 24.856 TL ola­rak karşımıza çıkıyor.

Bakın bu rakam refah payı ve­rilmiş minimum rakamdır ve beklenen enflasyona göre hesap­lanmıştır.

Bu hesaba göre asgari ücretten refah payı verilmeyecekse ola­cak olan rakam ise 23.009 TL olarak netleşmektedir. Yani asga­ri ücretli sadece payını korursa bu ücreti alacaktır.

Dolar bazında hesap

Dikkat ederseniz asgari ücret hesabında dolar bazında veri­ler sıkça dile getiriliyor. Mesela 2005 yılında 261,3 dolar olan as­gari ücret 2010 yılında 392,5 do­lara çıktı. 2024 yılı için ise ilk 9 ayda asgari ücretimiz 528,0 dolar ile adeta rekor kırmış durumda.

Peki, gerçek bu mu?

Elbette hayır.

Nasıl ki bizim enflasyonumuz var ise ABD dolarının da bir enflasyonu vardır. Bizim için aylık bazda olan enflasyon ABD için yıllık bazda gerçekleşiyor ama dikkate almadan hesap ya­pamayız.

Mesela 2010 yılında asgari ücret 392,5 dolar ama o dola­rın 2024 karşılığı 568,2 dolara geliyor. İşte bu hesaba göre yap­tığımızda bu yılın ilk dokuz ayın­daki 528,0 dolarlık seviye bir re­koru ifade etmiyor.

Asgari ücret dolar bazında reel bir kayıp yaşıyor aslında.

Doların bugünkü değeri üzerin­den baktığımızda aslında 4 yıl 560 doların üstünü görüyoruz. 2008 yılında 561,9 dolar; 2010 yılın da 568,2 dolar, 2013 yılında 562,6 dolar ve 2016 yılında 568,9 dolar.

Bu hesap üzerinden devam edelim: OVP’ye göre 2025 yılında ortalama dolar/TL 42,0 lira ola­cak. Eğer asgari ücretin reel de­ğerini korumak istiyorsak, yani asgari ücreti 568 dolar ortala­mada tutmak istiyorsak karşı­mıza 23.856 lira çıkıyor.

(Not: asgari ücretin dolar kar­şılığı 568 $: Ve dolar TL kuru 42,0 TL= 23.856 TL)

Refah payı verilmemiş ama 2024 yılı yüzde 2,5 civarı dolar enflasyonu düşülmemiş max ra­kam bu etmektedir. Eğer 2024 yılı ilk dokuz ay eş değer kabul edilirse bu sefer asgari ücret 22.176 TL etmektedir.

Her iki hesaba göre asga­ri ücret için ortalama seviye 23.000-25.000 aralığı çıkıyor. Bütün mesele bu aralıkta hangi rakamın geleceğidir.

Ortalama ücrette ilk kıpırtı

2023 yılı ortalamasına göre as­gari ücret 422,6 dolardı. Aynı za­man diliminde ortalama ücret ise 634,9 dolara karşılık geliyordu.

Bu yılın ilk dokuz aylık verile­rine göre asgari ücret yüzde 24,9 artışla 528,0 dolara yükseldi. Ama yakın tarihte ilk kez ortala­ma ücret daha yüksek bir artışla; yani yüzde 32,0 artışla 838,1 do­lara çıktı.

Kısaca bu yıl asgari ücretin üzerinde bir artışla ortalama üc­ret payını artırmış oldu.

2009-2016’ya kadar asgari ücret ile ortalama ücret arasından yüz­de 35-38 arası fark varken 2016 yılında asgari ücrete yapılan zam­la bu fark yüzde 30’lara geriledi.

Hatta 2023 yılında bile asga­ri ücret ile ortalama ücret farkı yüzde 33,4 seviyesindeyken bu fark 2024 yılında yeniden yüzde 37,0’ye yükselmiş oldu.

Ortalama ücret artışında en büyük nedenlerden biri asgari ücrete zam yapılmazken ortala­ma ücrete yıl içinde zamlar yapıl­mış olmasıdır. Ve asgari ücretin de yeniden (2016 sonrası) açık sınırı ile farkı açmasıdır.

Ülkemizde maalesef reel dolar değeri açsından da bir refah ar­tışı sağlanamamıştır. Ama 2024 yılı ilk kez bu refah sınırına yeni­den ulaşmış olduk.

Ücretlerde yeniden reel artış trendi başlıyor. Umarız ortalama ücretteki bir işaret sonuç verir.