Asgari ücret Hazine desteği işverenlerden hangi durumlarda geri alınacak
Celal ÖZCAN
Asgari ücretin 2016 yılında öngörülenden daha fazla artırılmış olması nedeniyle artan işgücü maliyetlerinin kısmen de olsa azaltılması amacıyla 6661 sayılı Torba Kanun'la 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'na eklenen geçici 68'inci maddede yapılan düzenleme ile işverenlere çalışanların prim gün sayıları baz alınarak 2016/Ocak-Aralık döneminde günlük 3.33 TL, aylık 99.90 TL Hazine desteğinden yararlanma imkanı getirilmişti. Bu çerçevede, işverenler asgari ücret Hazine desteğinden ilk olarak 2016/Ocak ayından başlamak ve takip eden ay olan 2016/Şubat ayında tahakkuk eden prim borçlarına mahsup yapılmak suretiyle yararlanmaya başlamışlardır. Çalışan sayısı yüksek, buna karşılık genel ücret seviyesi düşük olan işyerleri açısından sağlanan Hazine desteği önemli bir yekün oluşturmaktadır.
Asgari ücret Hazine desteğinden yararlanmaya başlamayla birlikte önümüzdeki sürede bazı işverenler açısından söz konusu desteğin kaybedilmesi ve geri iade edilmesi durumu gündeme gelebilecektir. Dolayısıyla, bu yazımızda asgari ücret Hazine desteğinin hangi durumlarda kaybedileceği ve SGK tarafından geri alınacağı hususlarına dikkat çekilecektir.
Sigortasız işçi çalıştırılması
Kayıtdışı istihdamla mücadelede caydırıcılığı sağlamak amacıyla hemen hemen tüm sigorta primi teşvik ve desteklerinde sigortasız işçi çalıştırılması durumunda söz konusu teşvik ve desteklerden yararlanılamayacağı yönünde düzenleme yapılmaktadır. Asgari ücret Hazine desteğinden yararlanma şartları arasında da benzeri bir düzenleme yapılmıştır. Buna göre; SGK’da 2016 yılında tescil edilmiş veya edilecek işyerlerinde 2016 yılında çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği hususunun;
- Denetim elemanlarınca yapılan soruşturma ve incelemelerden,
- Mahkeme kararlarından,
- Kamu kurum ve kuruluşlardan alınan yazılardan,
anlaşılması halinde, 2016/Ocak-Aralık dönemi için destekten yararlanılamayacağı gibi, yararlanılmış olması durumda da yararlanılan destek tutarları gecikme zammı ve gecikme cezası ile birlikte geri alınacaktır.
Örnek: SGK’da 2016/Nisan ayında tescil edilmiş X işyerinin bir çalışanını SGK’ya sigortalı olarak bildirmediğinin SGK Denetmenleri tarafından 2016/Eylül ayında tespit edildiğini varsayalım. Bu durumda söz konusu işyeri 2016/Nisan-Aralık döneminde asgari ücret desteğinden yararlanamayacak olup, 2016/Nisan-Ağustos döneminde yararlanmış olduğu destek tutarları da gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte geri alınacaktır.
Ancak, bu yaptırım, sadece 2016 yılında tescil edilmiş işyerlerinde uygulanacak olup, 2016 yılından önce tescil edilmiş işyerleri açısından uygulanmayacaktır.
Sigortalı olarak bildirilen kişinin fiilen çalıştırılmaması
Asagari ücret desteğinin kaybedilmesine yol açan işlemlerden biri de bazı kişilerin gerçekte işyerinde fiilen çalışmadığı halde, çalışıyormuş gibi sigortalı gösterilmesi oluşturmaktadır.
Buna göre, SGK’da 2016 yılında tescil edilmiş veya edilecek işyerlerinde 2016 yılında SGK’ya sigortalı olarak bildirilen kişilerin gerçekte fiilen işyerinde çalışmadığı hususunun;
- Denetim elemanlarınca yapılan soruşturma ve incelemelerden,
- Mahkeme kararlarından,
- Kamu kurum ve kuruluşlardan alınan yazılardan,
anlaşılması halinde, 2016/Ocak-Aralık dönemi için destekten yararlanılamayacağı gibi, yararlanılmış olması durumda da yararlanılan destek tutarları gecikme zammı ve gecikme cezası ile birlikte geri alınacaktır.
Örnek: SGK’da 2016/Şubat ayında tescil edilen Y işyerinde 2016/Mayıs ayında SGK’ya bildirimi yapılan 5 sigortalıdan 1’inin fiilen işyerinde çalıştırılmadığı halde çalışıyormuş gibi sigortalı olarak gösterilmiş (sahte sigortalılık) olduğunun SGK Müfettişi tarafından 2016/Ekim ayı içinde tespit edildiğini varsayalım. Bu durumda, söz konusu işyeri 2016/Şubat-Aralık döneminde asgari ücret desteğinden yararlanamayacak olup, 2016/Şubat-Eylül döneminde yararlanmış olduğu destek tutarları da gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte geri alınacaktır.
Ancak, bu yaptırım, sadece 2016 yılında tescil edilmiş işyerlerinde uygulanacak olup, 2016 yılından önce tescil edilmiş işyerleri açısından uygulanmayacaktır.
Prime asas kazancın eksik bildirilmesi veya hiç bildirilmemesi
2016 yılı öncesinde veya sonrasında SGK’da tescil edilmiş işyerlerinde 2016 yılında sigortalıların sigorta primine esas kazançlarının eksik bildirildiğinin veya hiç bildirilmediği hususunun;
- Denetim elemanlarınca yapılan soruşturma ve incelemelerden,
- Mahkeme kararlarından,
- Kamu kurum ve kuruluşlardan alınan yazılardan,
anlaşılması halinde, 2016/Ocak-Aralık dönemi için destekten yararlanılamayacağı gibi, yararlanılmış olması durumda da yararlanılan destek tutarları gecikme zammı ve gecikme cezası ile birlikte geri alınacaktır.
Örnek: Z işyerinde SGK Müfettişi tarafından yapılan incelemede 2016/Mart ayında bazı çalışanlara “yol parası” adı altında “nakit” olarak yapılan ödemelerin prime tabi tutulmadığı hususun 2016/Ağustos ayında tespit edildiğini varsayalım. Bu durumda, söz konusu işyeri 2016/Ocak-Aralık döneminde asgari ücret desteğinden yararlanamayacak olup, yararlanılmış olan 2016/Ocak-Temmuz dönemi destek tutarları da gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte geri alınacaktır.
Muvazaalı işlemlere başvurulması
Asgari ücret Hazine desteğinin geri alınmasına yol açan işlemlerden biri de muvazaalı işlemlerdir.
Buna göre, asgari ücret desteğinden yararlanmak amacıyla;
- Mevcut bir işletmenin kapatılarak değişik bir ad, unvan ya da bir iş birimi olarak açılması
- Yönetim ve kontrolü elinde bulunduracak şekilde doğrudan veya dolaylı ortaklık ilişkisi bulunan şirketler arasında istihdamın kaydırılması,
- Şahıs işletmelerinde işletme sahipliğinin değiştirilmesi,
gibi muvazaalı işlem yaptığı anlaşılan işyerleri 2016/Ocak-Aralık döneminde asgari ücret desteğinden yararlandırılmayacak, yararlanılmış olması halinde de Hazine'ce karşılanan tutarlar gecikme cezası ve gecikme zammıyla birlikte geri alınacaktır.
Sonuç olarak; yararlanılmakta olan asgari ücret desteğinin kaybedilmemesi için işverenlerin yukarıda belirtilen durumlara dikkat etmeleri gerekmektedir.