Asgari ücret değişikliği neden önemli (2)
Erkan ÇETİN
Asgari ücretin bu yıl her zamankinden daha fazla arttırılacak olmasının işverene etkileri önceki yazımızda incelenmişti. Bu yazımızda da asgari ücretin işçilere, işsizlere, GSS primlerine, borçlanma ve isteğe bağlı sigorta primi ödemelerine, aylık ve gelir almakta olanlara etkisi üzerinde durulacaktır.
İşçilere etkisi
Şu anki uygulamaya göre prime esas kazanç tavanı asgari ücretin 6.5 katı olarak belirlenmiştir. Asgari ücret artışıyla birlikte tavan ücrette de yükselme olacağından, prime tabi tutulacak ücret tutarı da artmış olacaktır. Dolayısıyla, çalışanın ücretinde artış yapılmaması halinde işveren payıyla birlikte yüksek ücret alan çalışanların da prim yükü artmış olacaktır.
Diğer yandan, asgari geçim indirimi hesaplanması da asgari ücret üzerinden yapıldığından, çalışanların lehine olarak faydalanacakları asgari geçim indirimi de artacaktır.
İşsizlere etkisi
Mevcut düzenlemeye göre, işsizlik ödeneğinin üst sınırı brüt asgari ücretin yüzde seksenidir. Şu anda bu tutar 1.018 lira olarak uygulanmaktadır. Beklendiği şekilde asgari ücretin 1.300 Lira net (1.645 L. brüt) olması halinde bu tutar, yaklaşık 1.316 lira olacağından işsizlerin alacağı ödenek miktarını artıracaktır.
Gelir testi kriterlerine ve GSS primlerine etkisi
Sosyal güvenlik reformuyla birlikte herkese genel sağlık sigortalısı olma zorunluluğu getirilmiştir. Primlerini kendileri ödemekle yükümlü olanlar içinse hangi miktarda GSS primi ödeyecekleri veya primden muaf olup olmayacakları asgari ücret kıstas alınarak yapılacak olan gelir testi sonucu belirlenmektedir.
Aylık hanehalkı kişi başı geliri asgari ücretin üçte birinden (şuanda 424 TL) az olanların genel sağlık sigortası primlerini devlet ödemektedir. Ancak, brüt asgari ücretin 1.645 lira olması halinde bu tutar da yaklaşık 550 lira olacaktır. Pimden muaf tutulacaklar için alt sınırın yükselmesi lehe olurken, aylık kişi başı geliri asgari ücretin üçte birinden fazla olan ve GSS primini kendileri ödemekle yükümlü olanların prim yükü ise artacaktır.
Borçlanma ve isteğe bağlı sigorta primleri artacak
Mevcut uygulamada askerlik, yurtdışı, doğum gibi yapılacak olan borçlanma tutarları günlük asgari ücret ile bu tutarın 6.5 katı arasında seçilecek olan prime esas kazanç üzerinden hesaplanacak prim tutarı ile borçlanma gün sayısının çarpılması suretiyle hesaplanmaktadır.
Ayrıca primlerini kendi seçmiş oldukları prime esas kazanç tutarı üzerinden ödeyen isteğe bağlı sigortalılar ve 4-B (Bağ- Kur) sigortalılarından da asgari ücret üzerinden kazanç beyan edenler yeni yılda yükseltilmiş asgari ücret üzerinden prim ödemek zorunda kalacaklardır.
Dolayısıyla, asgari ücret artışıyla birlikte sigortalıların yapacakları hizmet borçlanma tutarları ile isteğe bağlı sigortalıların ve 4-B (Bağ-Kur) sigortalılarının aylık prim tutarları da yaklaşık %30 artacaktır. Bu artış, kazancını alt ve üst sınırdan beyan edenleri etkileyecektir.
Aylık ve gelir alanlara etkisi
Hak sahibi olan ana-babaya ölüm aylığı kapsamında aylık bağlanabilmesi için, her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması şartlardan birisi olarak sayıldığından bu kapsamdaki hak sahipleri için olumlu etkisi olacaktır.
Diğer yandan, sigortalıya bağlanacak aylıklar ile ölen sigortalının hak sahiplerinin aylıklarının hesabına esas tutarın, çalışma sürelerindeki her yıl için prime esas günlük kazanç alt sınırları dikkate alınarak (asgari ücret), Kanunda belirtilen oranlardan az olamayacağı belirtildiğinden (alt sınır aylığı), hesaplanan emekli aylıkları alt sınırın altında kalan kişilerin emekli aylıklarında artışa yol açacaktır.
Ayrıca, 65 yaş aylığında, engellilere evde bakım desteğinde, engelli ve engelli yakınlarına bağlanacak aylıklarda, aylığa hak kazanma şartları arasında aylık gelirin asgari ücretin belli bir kısmını aşmıyor olması aranmaktadır.
Bu nedenle asgari ücretin artmasıyla birlikte bu sınır da yükseleceğinden bu kapsamdaki kişilerin değerlendirme kriterine esas gelir sınırı da yükselmiş olacak, bu durum da avantajlarına olacaktır.