Artık çıkarılacak döviz kalmadı!
"Viyana kuşatması niye bitti" diye başlayan soğuk espriler vardır. Niye bitmiş, çünkü atacak kuş kalmamış! Bakın Merkez Bankası kimilerine göre "sürpriz", kimilerine "şok" faiz indirimlerine gittiği halde bir dönem bazı çevrelerin çok korktuğu, bazı çevrelerin ise ekonominin geleceği için bel bağladığı "faiz inerse döviz yükselir" tezi gerçekleşmiyor. Çünkü belli ki kurları yukarı itecek ölçüde bir döviz çıkışı yaşanmıyor, bu yüzden de dövize talep doğmuyor. Acaba, Viyana kuşatmasının bitmesine yol açan atacak kuş kalmaması gibi, şimdi de çıkaracak dövizin çok azalması durumunu mu yaşıyoruz?
Merkez Bankası, dört ayda faiz oranlarını 5.25 puan düşürdü. Ekim ayında yüzde 16.75 düzeyinde bulunan faiz, kasımda 0.50 puan, aralıkta 1.25 puan, ocakta 2 puan, son olarak bu ay 1.50 puan aşağı çekilerek yüzde 11.50'ye indirildi. Tüm dünyada faizlerin neredeyse sıfıra çekildiği bir dönemde Merkez Bankası ocakta 2 puan indirim yaptıktan sonra, bunun devamının gelebileceğini vurgulamıştı. Buna rağmen, şubattaki indirimin "sürpriz" ya da "şok" diye nitelenmesi ise doğrusu gerçekten bir "sürpriz" ve "şok"tu.
Merkez Bankası faizi indiriyordu, ama ortada hareket yoktu; ne kamu kağıtlarını satıp çıkmak isteyen ve dolayısıyla bu kağıtların fiyatının düşmesine, faizinin fırlamasına yol açan vardı; ne de hisse senedinden kaçarak hisse senedi fiyatlarını aşağı çeken. Her ne kadar hisse senedi fiyatlarında zaman zaman sert diyebileceğimiz inişler görülüyorsa da, bunun bizim faiz oranlarımızla birebir ilişkisi olduğunu söylemek zordu. Hisse senedi piyasası, yurtdışı gelişmelerden daha çok etkileniyordu.
Yabancı yatırımcının Türkiye'deki döviz varlığı temel olarak iki alanda bulunuyor; devlet iç borçlanma senetleri (DİBS) ve hisse senetlerinde. Faiz oranlarının en çok etkilemesi beklenen alan da devlet iç borçlanma senetleri. Ama bakıyoruz, buradaki yabancı varlığı anlamında yaprak kımıldamıyor. Yabancıların mülkiyetindeki DİBS, geçen yılın ekim ayı sonunda 18.5 milyar dolar düzeyinde bulunuyordu. Yabancıların sahip olduğu senetler, kasım sonunda 17.6, aralık sonunda 19.9, ocak sonunda 18.2, 6 Şubat itibariyle ise 18.3 milyar dolar düzeyinde. Bu dönemde, yabancı yatırımcının payı da değişmedi. Yabancılar, toplam kamu kağıtları portföyünün yaklaşık dörtte birine sahip durumda.
Hisse senedi piyasasında hareket biraz daha belirgin. Yabancıların ekim sonunda yüzde 67.57 olan payı, 25 Şubat itibariyle yüzde 63.89'a indi. Yabancı payının, 18 Şubat'ta iki puandan fazla düştüğü dikkati çekti. Merkez Bankası'nın son faiz indiriminin gerçekleştiği tarih 19 Şubat'tı, yabancılar erken davranarak hisse senedinden çıkmayı mı amaçladı, tahmin yürütmek zor.
Yabancıların elinde ekim sonunda 42.2 milyar dolarlık hisse senedi bulunuyordu. Yabancı portföyü, hem payın düşmesi, hem de hisse senetleri fiyatları, hem de kur etkisiyle dolar bazında kasım sonunda 39.8 milyar, aralık sonunda 41.2 milyar, ocak sonunda 40.3 milyar, 25 Şubat itibariyle ise 37.7 milyar oldu.
İç borçlanma senetlerinde daha eski tarihli rakamlara sahibiz, o yüzden tarihi aynı baza getirme şansımız yok; ama belli ki DİBS ve hisse senedi olarak şubat itibariyle yabancıların 40 milyar dolar civarında bir varlığı var.
Son bir yıla bakınca yabancının hareket alanının giderek daraldığı çok somut olarak gözlenebiliyor. Bir yıl öncesine dönelim. Yabancıların elinde 32.1 milyar dolarlık devlet iç borçlanma senedi bulunuyordu ve bu tutar toplamın yüzde 31'ine denk geliyordu. Borsa'daki payları yüzde 71.77 düzeyinde olan yabancıların elinde tam 57.5 milyar dolarlık hisse senedi vardı. Yani yabancılar, bir yıl önce, 1.18 dolayında seyreden dolar kuru üzerinden DİBS ve hisse senedi toplamı olarak tam 89.6 milyar dolarlık varlığa sahipti.
Bir yılda köprülerin altından çok sular aktı. Birincisi; sahip olunan borçlanma senedi ve hisse senedi azaldı, hisse senedinde fiyatlar düştü; ikinci olarak da kur yukarı gitti. Ama faizlerin düşmesi, elinde uzun vadeli kağıt bulunanların lehine oldu. Bütün bunların toplamı olarak yabancıların varlıkları bir yılda yüzde 50'den fazla geriledi.
Bir yıl önce yaklaşık 90 milyar dolar, bugün ise 40 milyar dolar varlık... Bu rakamlar, son dönemdeki sessizliği açıklamak için yeterli görünüyor…