Artıdan eksiye, kargaşadan umuda bütçemiz

Bütçede yaprak dökümü. Eylül 2014 gerçekleşmelerinde en sert dönüşüm, eksi sonuçlanan FDF ve yıllık kümüle büyüklüğe dayalı gelişmektedir. Yıllık enfl asyonun üzerinde nominal artışların ötesinde, hazirandan başlayan bir düşüşü resmetmektedir. Eylül 2013-2014 dönemi yıllık kümüle FDF ortalaması 14.06 milyar TL olsa da, Eylül kümülesi bu ortalamanın altındadır. Bütçedeki en sağlam parametreler sallanıyor olması tedirgin edicidir. 

Faiz dışı fazla (FDF) genel bütçe geliri ile faiz giderleri arasındaki farktır. Büyüme konjonktüründe FDF verebilmek çok önemlidir. Büyüme, 1978-2001 döneminde yüksek enfl asyon ortamında gerçekleşiyordu. 2002-2014 döneminde tek hanelere kadar indirilen enfl asyon bütçe bakış açısıyla da faiz giderlerinde sınırlı artış anlamına geldi. Büyümek kurumlar vergisine, dahilde alınan mal ve hizmet gelirlerine ve yüzde 70’i iç tüketime dayalı ekonomideki dolaysız vergi gelirlerine dayar sırtını. Bu gerçekler bizi ne kadar ayrıştırsa da avantaj, dezavantaj ve bekleyişleri değiştiremez. 

Artı eksi ve umut üçgenindeki bütçe 
Artı: 
a. Düşük kaldığı sürece küresel faizler. 
b. Güçlü bir ulusal finansal sektörü. 
c. Kayıtdışıyla mücadele kararlılığı. 
Eksi: 
a. Er ya da geç faizler artacak olması. Artış neyi ifade edecektir? 
i. Borçlanma maliyetlerindeki artışı. 
ii. Carry trade mekanizmasındaki çöküşü ve portföy girişlerindeki daralmayı. 
iii. Yerel talepteki gerilemeyi ifade etmektedir. 
b. Büyümedeki yüksek tüketimin payı ile dolaylı vergiye bağımlı bir bütçe, gelir dağılımını alt üst etmektedir. 
c. Üretim ve tüketim ekonominin olmazsa olmazıdır. Oysa 2002 sonrasında üretimin payı yüzde 16’lara kadar gerilemiştir. 
d. Irak ve Suriye sınırından girmekte olan kardeşlerimiz, kayıt dışı istihdamı artırarak ekonomimizle bütünleşmektedirler. 
Umut: 
a. Başarıya ulaşmış bir çözüm süreci bütçeye ilaç gibidir. O zaman azalan giderlerle artan gelirlerin marifeti, bütçe için yatay ya da sıradan nitelikte gelişmeler olmayacak, dikey kimliğiyle öne çıkacaktır. 
b. Acaba 2015 genel seçimleri seçim ekonomisi anlamına mı geliyor? Sorunun yanıtı bütçenin kısa vadeli umut boyutu olacak. 
c. 2015-2019 dönemi erken seçim olasılığı bile bütçede dengeleri bozmaya yetecek bir adım olarak öne çıkacaktır. 
d. Yatırım atmosferi çok hızlı değişmekte ve risk iştahı dalgalanmaktadır. ABD ekonomisindeki güçlü seyir faizlerde yukarı yön olasılığını artırmaktadır. ECB şimdilik likiditenin sigortası konumuyla yanı başımızda yer almaktadır. 

Bütçe, ülkelerin özerklik ve küresel rekabete bakış akışlarının kesiştiği bir düzlemde ekonomiyle buluşmaktadır. Günümüzde bütçe, sadece gelişmekte olan ülkelerin değil ABD’nin, Japonya’nın ve AB ülkelerinin de sorunudur. Bütçe, bir bozuk para kadar ülkeden ülkeye farklı gösteren olasılığı yaşar. Yazı yüzü siyasi kaygılara rağmen “azıcık aşım kaygısız başım” diyebilme erdemiyken; tura yüzü, sivri ucu dengeli gelir dağılımıyla yerel tasarrufa saplanmış pergelin, diğer ucuna ekonominin bütününü sığdırabilmektir.