Anonim şirketlerde pay devri
Bilindiği gibi anonim şirketlerde nama ve hamiline yazılı paylar bulunmaktadır. Bu nedenle anonim şirketlerde pay devrini bu çeşitlere göre incelemek gerekmektedir.
Hamine yazılı pay senetlerinin devri
Türk Ticaret Kanunu'nun şirkete karşı yetkili olma başlıklı 426. Maddesine göre "Hamiline yazılı pay senedinin zilyedi bulunduğunu ispat eden kimse, şirkete karşı pay sahipliğinden doğan hakları kullanmaya yetkilidir."
Buna göre, hamiline yazılı pay senedi sahibi olduğunu belgeleyen kimse şirkete karşı bu pay sahipliğinden kaynaklanan hakları kullanabilmektedir.
Ancak 484. Maddeye göre, bedelleri tamamen ödenmemiş olan paylar için hamiline yazılı pay senetleri çıkarılamaz. Bu hükme aykırı olarak çıkarılanlar geçersizdir. İyiniyet sahiplerinin tazminat hakları saklıdır.
Türk Ticaret Kanunu'nun Hamiline yazılı pay senetlerinin devri başlıklı 489. Maddesine göre hamiline yazılı pay senetlerinin devri, şirket ve üçüncü kişiler hakkında, ancak zilyetliğin geçirilmesiyle hüküm ifade eder.
Anonim şirketlerde nama yazılı pay senedi ihraç edilmediği durumda ticaret siciline tescil zorunluluğu bulunmamaktadır.
Ancak şirketler pay devrini ticaret sicilinde tescil ettirmek ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayımlanmasını istedikleri takdirde, aşağıda belirtilen belgeler gerekli bulunmaktadır.
İmzaları noter tarafından tasdik edilmiş devir sözleşmesi,
Devir ile ilgili yönetim kurulu kararının, noter tasdikli örneği,
Devir alan ve devir eden ile ilgili pay defterinin sayfalarının noter tasdikli örnekleri
Nama yazılı pay senetlerinin devri
Türk Ticaret Kanununun "Nama yazılı payların ve pay senetlerinin devrinde ilke" başlıklı 490. Maddesine göre; "Kanunda veya esas sözleşmede aksi öngörülmedikçe, nama yazılı paylar, herhangi bir sınırlandırmaya bağlı olmaksızın devredilebilirler.
Hukuki işlemle devir, ciro edilmiş nama yazılı pay senedinin zilyetliğinin devralana geçirilmesiyle yapılabilir."
491. madde, kanuni sınırlama başlığını taşımaktadır. Buna göre; "Bedeli tamamen ödenmemiş nama yazılı paylar, ancak şirketin onayı ile devrolunabilir; meğerki, devir, miras, mirasın paylaşımı, eşler arasındaki mal rejimi hükümleri veya cebrî icra yoluyla gerçekleşsin.
Şirket, sadece, devralanın ödeme yeterliliği şüpheli ise ve şirketçe istenen teminat verilmemişse onay vermeyi reddedebilir."
Gerekçeye göre, Anonim şirkette ilke, nama yazılı payın serbestçe devredilebilmesidir. Bu ilkenin Kanunda öngörülen tek istisnası bedellerinin tümü ödenmemiş nama yazılı paylardır. Söz konusu paylar, esas sözleşmede belirtilmemiş olsa bile, ancak şirketin onayı ile devredilebilir. Hüküm ödenmemiş pay bedelinin güvencesidir. Şirket bedelinin tümü ödenmemiş olan şirketlerde ödeme gücü yetersiz kişilerle karşı karşıya kalmamalıdır. Ancak, salt payların bedellerinin ödenmemiş olması, şirkete onayı reddetmek hakkını vermez. Devralanın ödeme gücüne sahip olması ve dürüst olması halinde şirketin devir işlemine onay vermesi gerekir. Aksine hareket, kanuna ve dürüstlük ilkesine aykırıdır. Ayrıca devir, mirasın paylaşımı, eşler arasındaki mal rejimi hükümleri veya cebrî icra yoluyla gerçekleşmişse, payların bedellerinin tümü ödenmemiş bile olsa şirketin onayına gerek yoktur.
Maddenin ikinci fıkrasında, sadece devralanın ödeme yeterliliğinin şüpheli olması olasılığında şirketin talep edilen teminatın verilmemesi halinde şirketin devir işlemini onaylamayı reddedebileceğini hükme bağlamıştır. Şirket, teminatı keyfi olarak talep edemez; bunun için devralanın ödeme gücü ve dürüstlüğü tereddüt yaratmalıdır.