Anneme ne iş yaptığımı nasıl anlatsam?
Geçen yazımda yeni kurulan Ekonomi Bakanlığı örgütlenmesini bir fırsat olarak değerlendirmiştim. Bu bağlamda eski süreçlerin yeni çatılar altında örgütlenmesinin önemli olmadığını asıl olanın eşgüdümlü yeni çalışma süreçlerinin geliştirilmesi olduğunu söylemiştim. Dış ticaretin teşvikinde dünyanın her yerinde karşılaşılan sorunların hem hizmet seçim ve üretiminden hem de bu hizmetleri şirketlere ulaştıracak örgüt süreçlerinin yetersizliğinden kaynaklandığını, Türkiye'nin bu sorunların üzerine ivedilikle gitmesi gerektiğini de ilave etmiştim. Bu konuda sistem ve süreçlerin var olduğunu ve kullanılmaları gerektiğini söylerken bunları uygulayan ve diğerlerine örnek olan ülkenin Türkiye olması özlemi vardı bu yazımda. Neyse bu olmadı çünkü danışmanlığını yaptığım bir Güney Amerika ülkesi(1) geçtiğimiz cumartesi günü teşekkürleriyle birlikte uygulamaya nasıl geçtiklerini anlatan kapsamlı raporlarını gönderdi. Ağustos ayının 15'inde oraya gidecek ve ihracatı teşvik süreçlerinde bir devrime imza atan yönetimleriyle sistemi yatırım teşviklerine uygulamaya başlayacağız. Sizler "Hoca kendini övüyor" demeden bu konuyu burada kapatıp işletmecilik sohbetlerimize davam edelim.
İşletmeleri arabaya, yönetimi de sürücüye benzeterek başladığımız bu yazılarda işletmelerin sadece iki işlevi vardır başka işlevleri de yoktur demiştim. Yani arabamızın iki parçadan oluştuğunu söylemiştim. İleride bu parçaların parçalarına da bakacağız. Arabanın işini yapabilmesi için nasıl bazı şeyler gerekiyorsa işletmenin de pazarlama ve üretim işlevlerinin işlerini yapmaları için bazı şeyler gerekir. Nasıl arabaya benzin, yağ falan gerekiyorsa işletme işlevleri de "kaynak" dediğimiz girdiler olmaksızın işlerini yapamazlar.
Kaynak konusu yazında didik didik işlenmiştir. Yerimizin müsaadesi oranında zamanı geldiğinde bunlara da değiniriz. Daha önceki yazılarımızda kaynakları (1) Mali kaynaklar; (2) İnsan gücü kaynakları; (3) Altyapı ve fiziki sermaye; (4) Stratejik işbirlikleri ve ilişkiler ve (5) Bilgi ve know-how olmak üzere beş başlık altında sıralamıştık. Kaynakların iki özellikleri vardır. Birincisi kaynaklar birbirlerine dönüştürülebilirler. Sözgelimi mali kaynaklar altyapı kaynağına çevrilebilir. Stratejik işbirlikleri bilgi kaynağına dönüştürülebilirler. İkincisi, dönüştürülebilirlik özelliğine bağlı olarak kaynaklar birbirlerinden kolay ayrılamazlar. Sözgelimi insan gücü kaynakları beraberlerinde bilgi ve know-how getirirler mali kaynak götürürler. Bu nedenle yukarıda sıraladığımız beş başlık bundan sonra yapacağımız sohbetlere bir yapı getirmek için kullanacağımız bir liste olarak algılanmalıdır. Kaynakların dönüştürülebilirlik ve ayrılamama özelliklerinin ne denli önemli olduğunu ileride göreceğiz. Bu özellikler yöneticiliğin neden zor bir meslek olduğunu gösterecekler bizlere.
İşletmelerin pazarlama ve üretim işlevlerinin işlerini yapabilmeleri için bu kaynakların hepsine, bir kısmına, bazen birinin çoğuna öbürünün azına belli zamanlarda gereksinimleri olur. Bunlarsız benzinsiz kalan araba nasıl işini yapamazsa onlarda işlerini yapamazlar. Pazarlama ve üretim işlevlerinin işlerini yapabilmeleri için biri veya birilerinin oturup bir sürü karar vermesi ve bu kararları yürütmesi gerekir. Biri veya birilerinin hangi kaynaktan:
Ne kadar
Ne zaman
Hangi kalitede
Ne maliyette
ne için gerektiğini kararlaştırması, bu kaynakları tedarik etmesi, gereken yerlere zamanında ulaştırması sonrada kararlarının doğruluğunu sınamak için kaynak kullanımını takip etmesi gerekir. Pazarlama ve üretim işlevlerinin işlerini yapmaları için ne kadar, ne zaman, ne kalitede, ve kaça kararlarını her kaynak için veren kişi veya kişilere yönetici diyoruz. İşletmelerde yöneticiler pazarlayabilecekleri mal ve hizmetleri üretmek ve ürettikleri mal ve hizmetleri pazarlamak için gereken kaynakları belirlemek, bulmak, dağıtmak ve denetlemek ile yükümlü kişilerdir. Amaçları pazarlama ve üretim işlevlerinin işlerini yaparak şirketin karını bir dönem öncesinden, rakiplerin karlarından ve işletmelerinin işine devam edebilmesi için yeterli sayılacak kardan yüksek tutmaktır. Başka işleri de yoktur. Şimdi okurlardan bir kısmı "Hoca pazarlama ve üretim işlevlerinin işleri deyip duruyorsun nedir bu işler?" diye soruyordur haklı olarak. Onu da bir dahaki yazıda inceleyelim.
Demiştim rahmetli annem ne iş yaptığımı bir türlü anlamadıydı diye. Ona "Hani mal yapıp satan şirketler var ya bu malların yapılıp satılabilmesi için para, adam, tesis falan gibi şeyler gerekli. Yöneticilerde hangi şeyden ne lazım karar verip bulup buluşturan adamlardır. Ben de onlara bu nasıl yapılacak konusunda öğretmenlik yapıyorum" desem oğlum öğretmen diyecekti. Haklı da olacaktı.
Sağlıcakla kalın.
(1) Adı geçen ülke ve kurum yetkililerinden izin almadığım için isim ve detayları veremiyorum. İleride gerekli müsaadeleri alırsam yaptıklarının detaylarını sizlerle paylaşırım.