Anayasa Mahkemesi'nin iptal kararı sonrası ücret stopajı uygulaması

Değerli okurlar, Anayasa Mahkemesi tarafından bir süre önce yapılan açıklamayla, vergi düzenlemeleriyle ilgili olarak dört iptal kararı açıklandı. Bunlardan birisi, gelir vergisi tarifesinin son dilimine uygulanan gelir vergisi oranının iptaliyle ilgili karardı.

Anayasa Mahkemesi'nin bu kararı doğrultusunda yapılacak uygulama aşağıda bütün boyutlarıyla incelenecektir.

1. Konuyla ilgili yasal gelişmeler

30.03.2006 tarih ve 5479 sayılı kanunla Gelir Vergisi Kanunu'nun 101. maddesi değiştirilerek;

- Gelir vergisi tarifesinde gelir dilimlerinin sayısı azaltılmış,

- Esas olarak gelir vergisi oranları düşürülmüş,

- İkili gelir vergisi tarifesine son verilerek, ücretler dahil bütün gelirlerin aynı tarife çerçevesinde vergilendirilmesi öngörülmüştür.

5479 sayılı kanunla yapılan düzenlemeyle, 1998 yılından beri uygulanan ücretler için ayrı ve düşük oranlı vergileme, 2006 yılı gelirlerinin vergilemesinden başlayarak sona ermiştir. Değişiklik öncesi ve sonrası gelir vergisi tarifeleri aşağıdaki gibidir:

2005 yılı ücret gelirleri

6.600.000.000 liraya kadar         % 15

15.000.000.000 liranın  6.600.000.000 lirası için 990.000.000 lira, fazlası % 20

30.000.000.000 liranın  15.000.000.000 lirası için 2.670.000.000 lira, fazlası % 25

78.000.000.000 liranın  30.000.000.000 lirası için 6.420.000.000 lira, fazlası % 30

78.000.000.000 liradan fazlasının 78.000.000.000 lirası için 20.820.000.000 lira, fazlası % 35

2005 yılı diğer gelirler

6.600.000.000 liraya kadar         % 20

15.000.000.000 liranın  6.600.000.000 lirası için 1.320.000.000 lira, fazlası % 25

30.000.000.000 liranın  15.000.000.000 lirası için 3.420.000.000 lira, fazlası % 30

78.000.000.000 liranın  30.000.000.000 lirası için 7.920.000.000 lira, fazlası % 35

78.000.000.000 liradan fazlasının 78.000.000.000 lirası için 24.720.000.000 lira, fazlası % 40

2006 yılı gelirleri

7.000 YTL'ye kadar         % 15

18.000 YTL'nin 7.000 YTL'si için 1.050 lira, fazlası % 20

40.000 YTL'nin 18.000 YTL'si için 3.250 lira, fazlası % 27

40.000 YTL'den fazlasının 40.000 YTL'si için 9.190 lira, fazlası % 35

Ücretler için ayrı tarifeye son verilerek tek tarife uygulamasına geçişi öngören düzenleme, Anayasa Mahkemesi iptal davasına konu edilmiştir.

Gerekçeli mahkeme kararı yayımlanmış olmamakla birlikte, yapılan düzenleme sonucunda ücret dışı gelirlerin vergi yükü önemli ölçüde düşmesine karşılık, ücret gelirleri üzerindeki yükün düşmediği, hatta bazı gelir düzeylerinde önemli ölçüde arttığı görülmektedir. İptal kararının gerekçesinin de vergi yükündeki bu göreceli artış olabileceği düşünülmektedir.

2. Anayasa Mahkemesi kararı ve Gelir İdaresi duyurusu

Davayı görüşen Anayasa Mahkemesi, 15.10.2009 tarihli toplantısında, yapılan yasal düzenlemeyi, Anayasa'ya aykırı bularak iptal etmiştir. İptal işlemi mahkemenin internet sitesi aracılığıyla kamuoyuna duyurulmuştur.

Anayasa Mahkemesi'nin iptal kararını Gelir İdaresi Başkanlığı da internet sitesi aracılığıyla duyurmuş, söz konusu duyuruda,

Ayrıca, Anayasa Mahkemesi'nce Gelir Vergisi Kanunu'nun 103'üncü maddesinde yer alan vergi tarifesindeki yüzde 35'lik orana ücretlilerin de tabi olması hükmü iptal edilmiş ve iptal kararının da Resmi Gazete'de yayımından 6 ay sonra yürürlüğe girmesi öngörülmüştür.

Bu aşamada mahkemenin gerekçeli kararı beklenilmekle birlikte, iptal hükümlerinin Resmi Gazete'de yayımlanmasından başlayarak;

- Ücretlerin vergilendirilmesine ilişkin kararın da Resmi Gazete'de yayımlanmasını takip eden altıncı ayın sonunda,

yürürlüğe girecek olması nedeniyle anılan hükümlerle ilgili uygulamalar, söz konusu süre içinde yeni bir düzenleme yapılıncaya kadar aynen devam edecektir.

açıklamasına yer verilmekle yetinilmiştir.

Gelir İdaresi Başkanlığı'nca, Anayasa Mahkemesi kararı yürürlüğe girinceye kadar yapılması gereken işleme ilişkin bir açıklama yapılmamıştır.

3. Anayasa Mahkemesi kararının yürürlüğe giriş tarihi

Anayasa Mahkemesi kararlarının hukuki niteliği ve ne zaman yürürlüğe gireceği, Anayasa'nın 153. maddesinde hüküm altına alınmıştır. Söz konusu maddede;

- Anayasa Mahkemesi kararlarının kesin olduğu ve iptal kararlarının gerekçesi yazılmadan açıklanamayacağı,

- Kanun hükümlerinin, iptal kararlarının Resmî Gazetede yayımlandığı tarihte yürürlükten kalkacağı, gereken hallerde Anayasa Mahkemesi'nin iptal hükmünün yürürlüğe gireceği tarihi ayrıca kararlaştırabileceği,

- İptal kararlarının geriye yürümeyeceği düzenlemesi yer almaktadır.

Buna göre; Anayasa'da da açıkça belirtildiği üzere, ücretlerin vergilemesinde uygulanacak gelir vergisi tarifesine ilişkin düzenleme, kararın Resmi Gazete'de yayımlanmasını takip eden altıncı ayın sonunda yürürlüğe girecektir. Bu çerçevede, söz konusu düzenleme halen yürürlüktedir.

4. İptal hükmüne uygun işlem yapılması durumunda mali idarenin muhtemel yaklaşımı

Yukarıda ifade edildiği gibi hukuken, Anayasa Mahkemesi'nce iptal edilen düzenleme, iptale ilişkin kararın Resmi Gazete'de yayımlanmasını takip eden altıncı ayın sonunda yürürlüğe girecektir.

Gelir İdaresi'nin yukarıda yer verilen açıklamasından da anlaşılacağı gibi, iptal kararı yürürlüğe girinceye kadar, iptal sonrası hukuki durum çerçevesinde uygulama yapılması durumunda, işlemin eleştirileceği açıktır.

5. Geçmişte yaşanan benzer durumlardaki yargı kararları

Konu, yukarıda özetlenmiş olmakla birlikte, geçmişte yaşanan benzer durumlarla ilgili bazı yargı kararları uygulamaya yön verebilecek nitelikte olup, bu kararlara ilişkin aşağıda özet bilgilere yer verilmiştir.

Benzer iptal kararlarıyla ilgili olarak verilen Danıştay kararlarında;

- İptal kararının yürürlüğe gireceği tarihin ertelenmiş olmasının, yargı yerlerinin çözümlemekte oldukları uyuşmazlıklarda Anayasa'ya aykırı bulunarak iptal edilen yasa kurallarını uygulaması sonucuna yol açmayacağı,

- Anayasa Mahkemesi'nce bir kanuni düzenlemenin Anayasa'ya aykırı bulunarak iptal edilmiş olduğu bilindiği halde, eldeki davaların Anayasa'ya aykırılığı saptanmış olan kurallara göre görüşülüp çözümlenmesinin, hukukun üstünlüğü ilkesine aykırı düşmesi sebebiyle uygun görülemeyeceği; gerekçeleriyle, Anayasa Mahkemesi kararı yayımlanmadığı için henüz yürürlüğe girmemiş olsa bile, kararın iptal edildiği biliniyorsa, yürütülmekte olan davaların, Anayasa'ya aykırılığı saptanmış düzenlemeler üzerinden devam edilmesinin yerinde olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

6. Sonuç

- Anayasa Mahkemesi kararı henüz Resmi Gazete'de yayımlanmamış ve yürürlüğe girmemiştir.

- İptal kararı hukuken yürürlükte olmadığı için, Anayasa mahkemesinin iptal kararı doğrultusunda uygulama yapılması halinde, mevcut yasal düzenlemeler çerçevesinde, Gelir İdaresi'nin ek tarhiyat yapma olasılığı yüksektir.

- Danıştay'ın; benzer konularda, her ne kadar Resmi Gazete'de yayımlanmasa ve yürürlüğe girmiş olmasa da, Anayasa'ya aykırılığı tespit edilmiş olan düzenlemelerin mahkemeler tarafından dikkate alınmaması gerektiği yönünde muhtelif kararları bulunmaktadır.

- Anayasa Mahkemesi kararı yürürlüğe girinceye kadar, muhtasar beyannamelerin ihtirazi kayıtla verilip, ilgili düzenlemenin Anayasaya aykırılığı ileri sürülerek yapılacak tarhiyatın dava konusu yapılması mümkündür. İptal kararı zaten verilmiş olduğundan, açılacak davalar kazanılacak ve fazladan ödenen stopaj tutarının iadesi söz konusu olabilecektir.

- Anayasa Mahkemesi kararının kesin olduğu bilindiğine göre, çok sayıda beyannamenin ihtirazi kayıtla verilerek konunun yargıya taşınacağı dikkate alınarak, kararın yürürlüğe girmesi beklenmeden, süratle yeni bir düzenleme yapılmasında sayısız yarar vardır.