Anadolu’daki sanayi yatırımlarında sayı kadar büyüklük de önemli
İSO‘nun 500 Büyük sanayi kuruluşu sıralamasında 1’nci olan şirketin, 2013 yılında “üretimden satış” rakamı 39 milyar 729 milyon TL., en sondaki 500’üncü şirketinki ise 188 milyon TL.oldu. 500 büyüğün, en büyüğünün üretimde satış rakamı 500’üncü sıradaki büyüğün üretimden satış rakamının 211 katı. Arada çok büyük fark var. 500 büyüğün ilk 50 büyüğü üretimde satışlarda, yaratılan katma değerde ve yapılan ihracatta yüzde 50 paya sahip.
Açık anlatımıyla ilk 50 sanayi kuruluşunun büyüklüğü, sonra gelen 450 sanayi kuruluşunun büyüklüğüne eşit durumda.
500 büyük sanayi kuruluşunun 2013 yılında net satışlarında cari fiyatlarla %7.4 artış var. Demek ki, sabit fiyatlarla net satışlar sabit kalmış durumda. Sanayi kuruluşları ekonominin lokomotifidir.
Sanayin büyümesi istihdam ve gelir artışını peşinden sürükler. Ne var ki, son yıllarda imalat sanayinin milli gelire katkısı (milli gelir oluşumundaki payı) giderek geriliyor.
1998 yılında imalat sanayinin GSYH içindeki payı %23.6 idi. 2005’de %17.1’e gerilemişti. 2013 yılında yüzde 15.3’e düştü. Bu çok olumsuz bir gelişmedir.
Bir başka olumsuz gelişme 500 büyük sanayi kuruluşunun ihracatındaki duraksamadır. 2013 yılında 500 büyüklerin ihracatı artmadı yüzde 1’e yakın gerileme var.
500 büyükler içinde ihracata en fazla katkı yapanlar yabancı sermayeli kuruluşlar oldu. Bunların ağırlığını ise otomotiv firmaları oluşturuyor. 137 yabancı sermayeli kuruluşun 500 büyüğün üretimden satışlardaki payı %28.5 iken, ihracatındaki payı %41.8 oranında. Bu yabancı sermayeli kuruluşlar Türkiye’nin toplam ihracatının %17.4’ünü gerçekleştiriyor. 500 Büyük yüzde 43.0 özkaynak+ yüzde 57.0 borç ile çalışır hale geldi. Toplam borçları yıllık satış hasılatının yüzde 52’si oranında. Borçlar özkaynakların yüzde 132.4’ü büyüklüğünde. (Bu oran sanayileşmiş ülkelerde yüzde 70 dolayında.) Faiz ucuz, borçlanmak kolay olduğu için girişimcilerin sanayi kuruluşları üzerinden borçlarını büyüttükleri görülüyor. Yüksek borçlanma, kur farkı yüküne ek olarak verimin ve üretimin artırılamaması sonucu 500 büyüklerde ortalama kâr oranın yüzde 4.9’a gerilemesine yol açtı.
DÜNYA her yıl, ISO 500 Büyük için özel bir ek yayınlıyor. Gazetede yılın rakamları çok güzel değerlendiriliyor. DÜNYA’nın bir farkı da her yıl 500 Büyük listesine Anadolu’dan giren sanayi kuruluşları ile ilgili olarak yapılan değerlemedir.
DÜNYA’da yer alan bilgilerde de geniş olarak açıklandığı gibi ISO 500 Büyük sanayi kuruluşu listesinde yer alan 190 üretici kuruluş İstanbul ve çevresinde üretim yapan kuruluşlar. İstanbul dışındaki illerden ise, Listeye 47 ilden 297 üretici kuruluş girebildi. 500 Büyük listesinde İstanbul dışında Anadolu’nun 47 ili yer alıyor. Birden fazla kuruluş ile listeye giren 31 il var. 16 İl tek kuruluş ile listeye girdi. 81 İlin 33’ünde ise listeye girecek büyüklükte bir kuruluş bulunamadı. Listede yer alan 500’üncü (en küçük) üretici kuruluşun üretimden satışları 188 milyon TL. Demek ki listeye giremeyenler, 2013 yılında üretimden satışı 188 milyon TL’nİn altında olan daha da küçük ölçekli üretici kuruluşlar.
Türkiye’de şimdilerde Organize Sanayi Bölgesi (OSB) olmayan ilimiz kalmadı. Bazı illerimizde bir değil 3-5 farklı OSB var. Türkiye genelinde OSB sayısı 276’ya ulaştı. OSB’lerde sanayi üretim yapacaklara tahsis edilen parsel sayısı 59 bin oldu. Verilen bilgilere göre OSB’lerde 43 bin sanayi tesisi üretim yapıyor.
Bunların 3 bini İstanbul’da geriye kalan Anadolu’ya yayılmış 40 bin sanayi tesisi o kadar küçük ölçekli olmalı ki, sadece 297’si 500 Büyük listesine girebiliyor. Sadece 297’si yılda 188 milyon TL.nın üzerinde satış değeri olan üretim gücüne sahip.
Bu çok önemli bir tespittir. Çünkü sanayide “ölçek ekonomisi” önemlidir. Belli ölçeğin altındaki işletmeler bırakınız Araştırma -Geliştirme yapacak imkanını, profesyonel yönetim kadrosu oluşturma imkanına bile sahip olamaz. OSB’nin sayılarının artması bu bölgelerde yapılan sanayi yatırımlarının sayıları tabii ki önemlidir ama, ekonominin sağlıklı büyümesi için “ölçek ekonomisi”nde yatırımlara ihtiyaç var.