Amerika'nın STA'ları
İlk STA'sını 1985 yılında İsrail ile imzalayan Amerika'nın STA imzaladığı ülke sayısı 16'ya çıkmış durumda. Ancak, ülke gruplarıyla yaptığı STA'lar ile ticarette ayrıcalık tanıdığı ülkelerin sayısı 100'ü aşıyor. Aralarında bize büyük zarar verecek AB, STA görüşmeleri olmak üzere birçok yeni STA konusunda da Amerika görüşmelerini sürdürüyor. Ülkemizin bir 'Açık Pazar" haline gelip üretimden düşmemesi için, bizi "Üçüncü ülke" konumundan çıkaracak, ABD ile STA'mızı hiç vakit kaybetmeden imzalamalıyız.
Başbakan Erdoğan'ın Amerika ziyaretinin siyasi ayağında Suriye'nin yer alırken, ekonomik ayağında Serbest Ticaret Anlaşması girişiminin yer alacağı, özellikle ABD-AB arasında STA görüşmesi başlarken bizim dışında kalmamızın ülkemize büyük zarar vereceği için masada mutlaka eş zamanlı yer alıp bizim de ABD ile STA imzalamamızın zorunluluğu iş dünyasının bütün temsilcileriyle dile getiriliyor. DEİK yönetim kurulu üyesi durumu özetleyen değerlendirmesinde, "STA'lar bu gezinin gündemi olacak" diyor.
O nedenle Amerika'nın STA'ları konusuna bakmak istiyorum.
Önce bir ABD STA'ları konusunda bilanço vereyim. ABD'nin 16 ülkeyle imzaladığı STA var. Bazı ülkelerle de müzakeresi sürüyor. Ayrıca 5 ülke grubuyla imzaladığı STA dışında 2 ülke grubuyla da STA müzakeresini sürdürüyor. Ayrıca, bunun dışında 4 ülke ile ABD'ye gümrüksüz ihraç imkanı veren Nitelikli Sanayi Bölgesi (QIZ) anlaşması da gündemde.
İki gün önce yayınlanan "Amerika-Türkiye ekonomik ilişkileri" yazımda ilişkilerimizin 237 yıllık geçmişe dayandığını ancak, ABD birçok ülkeyle özellik taşıyan STA'larına karşın bizim gümrük vergileri ve ambargolarla yüz yüze kalan üçüncü ülke konumunda olduğumuzu, 2002 yılında bu ülke ile 3.6 milyar dolarlık dış ticaretimizde fazla verirken, 2012 yılında 20.6 milyar dolara yükselen dış ticaretimizde ihracatımız ithalatımızın sadece yüzde 22'sini karşılayabiliyor ve her yıl 15 milyar dolar üzerinde açık veriyoruz.
Dünyanın en büyük ithalatçı ülkesi ile dış ticaretindeki bu olumsuz tablo ancak, iş dünyasının önemle altını çizdiği ABD ile STA imzalamamızla düzene girebilecektir.
Amerika ilk STA'yı 1985 yılında İsrail ile imzaladı, onu Kanada ile imzaladığı STA izledi. Kanada daha sonra Nafta anlaşmasında da yer aldı. 16 STA imzaladığı ülkeler listesinde İsrail, Kanada, Şili, Avustralya, Kolombiya, Costa Rico, Dominik Cumhuriyeti, El Salvador, Guatemala, Honduras, Ürdün, Meksika, Morocco, Peru ve Singapur.
Amerika 8 ülkeye ise aynı dönemde ambargo uygulamış/bir kısmında uygulama sürüyor. Bunlar da Küba, İran, Irak, Libya, Kuzey Kore, Sudan, Suriye ve Birmanya.
Bölgesel STA'lardan ilki 1994'te NAFTA anlaşması Kanada ve Meksika ile imzalanmış. Sonra 2002'de CAFTA, Orta Amerika ülkeleriyle imzalanıp yüzde 80 gümrük indirim imkanı verilmiş. Onu FTAA 34 ülkenin içinde Amerikan serbest ticaret alanı STA'sı izlemiş. Ardından ANDEAN Güney Amerika ülkeleriyle STA imzalanmış . Amerika 5. Grup STA'sını ASEAN Güneydoğu Asya ülkeler Birliği ile imzalanmış. 21 ülkenin içinde yer aldığı APEC ülkeleri Çin'den Japonya'ya ülkelerin yer aldığı STA görüşmeleri son aşamasında, MEFTA Orta Doğu Serbest Ticaret Alanı ve AB ile de STA çalışmaları yapılıyor.
Görüldüğü gibi Amerika tek tek ülke STA'ları ve ülke gruplarıyla imzaladığı STA'lar ile en az 100 ülkeye imtiyazlı ticaret imkanı tanıyor. Buna yenilerini katmak için de yeni STA görüşmeleri sürdürüyor. Bu yapı içersinde bizim ABD ile STA'sız kalmamız bizi "Açık Pazar" haline getirir ve üretimizi geriletirken, ithalatımızı ve dış ticaret açığımızı her geçen gün artırır.
İşte bu yüzden ABD-Türkiye STA'sının gündeme gelip bir an önce imzalanması hayati önem taşır.