Alt yapı mı, altta kalan yapı mı? (II)

Bir hafta arayla futbolumuzun altyapı problemlerine yönelik araştırma ve analiz yazımıza kaldığımız yerden devam ediyoruz. İki hafta önce yine bu sütunlarda genel olarak altyapıyı tanımlamaya çalışmış ve buna ilişkin bir dizi genel saptamalarımızı yapmıştık. Buna göre altyapının altta kalmaması için neler yapılmalı? Bu konuda yol alabilme şansımız var mı? Kulüplerimiz yıllık altyapıya ne kadar bütçe ayırıyor? Bu bütçeler yeterli mi? Yerimde ve verimli kullanılıyor mu? Geçen sezon itibariyle Süper Lig'de mücadele eden kulüpler alt yapıdan ne kadar faydalanabilmişler ve sonuç olarak ta, neler yapılmalı üzerinde bu hafta durmaya çalışacağız.

Aslında bu hafta yoğun transfer haberleri nedeniyle transferler ve buna ilişkin ekonomi üzerinde duracaktık. Futbolculara inanılmaz paralar harcanıyor. Bu değirmenin suyu nereden geliyor ve bu iş nereye kadar gider? Bunu analiz edecektik, ancak yarım kalan yazımızı tamamlamak ve bir bakıma da transferlerin biraz daha netlik kazanması bakımından gelecek hafta bu konuyu gündeme taşımayı daha uygun bulduk…

Şimdi biz geçen haftadan yarım kalan altyapı sorunsalının ele alındığı yazımıza dönelim…

Alt Yapıyı Unuttuk mu?

Takımlarımızın geçen yıl Avrupa kupalarında yaşadığı başarısızlıklar, milli takımımızın 2010 Dünya Kupası'na giden yolda ıskaladığı maçlar, takımlarımıza milyon dolarlar ödenerek getirilen yabancılardan bir türlü istenilen performansın alınamaması ve son zamanlarda transferlere çılgınca harcanan paralar, dikkatlerimizin yeniden altyapıya çevrilmesine neden oluyor.

Futbolumuzun altyapısına yönelik Doç.Dr. Kutlu MERİH ile yaptığımız araştırmalar sonucunda ulaştığımız sonuçları 2008 yılında kaleme aldığımız Futbol Yönetimi isimli kitabımızda yayınlamıştık. Bu araştırmalarımız sonucunda gördük ki; Avrupa'da altyapıya en az önem veren liglerin başında Türkcell Süper Lig geliyor ve Türk takımları altyapıya gereken önemi vermede Avrupalı rakiplerinin çok gerisinde kalmışlar.

Gerçi son zamanlarda özellikle Federasyon'un UEFA yönlendirmeleri doğrultusunda "Herkes için Futbol" ve "Grassroots" projesi kapsamında, fair play olgunun yaygınlaştırılması temelinde daha çok lisanslı oyuncuya ulaşılması, yeni yeteneklerin keşfedilerek, Türk futboluna kazandırılması ve buna yönelik futbol okullarının açılması gibi projelerle altyapıya yönelik bazı adımlar atılmaya başlandı. Bu en azından ümit verici bir gelişme olmakla birlikte, hala kulüpler bazında altyapıya "gelecek" için bir türlü odaklanamadık.

Avrupa Altyapıda Ne Durumda?

Avrupa'nın önde gelen futbol ülkeleri İngiltere, İspanya, Almanya, İtalya, Fransa ve Hollanda ligleri üzerinden yapılan incelemenin sonuçlarına göre, neredeyse sınırsız yabancı oynatma hakkına sahip bu ülkelerde dahi kulüplerin kendi altyapılarından yetiştirdikleri futbolcu sayısı Türkiye'dekinden çok daha fazla... Altyapıdan yetişen oyuncuların A takımlarında yer bulabilmesi konusunda Fransa rakip tanımıyor. Fransa Ligi'nde tam 171 oyuncu altyapılarından yetiştikleri kendi takımlarında forma giyme fırsatını yakalamış durumda. 1998 Dünya ve 2000 Avrupa Şampiyonu Fransa'nın bu başarısının tesadüfi olmadığı kulüplerdeki adeta bir "futbolcu fabrikası"na benzeyen yapılanmayla da ortaya çıkıyor.

Fransa'da her kulüp altyapısından yetişen ortalama 8,5 futbolcuya yer veriyor. Bu rakam Türkiye'de 3,7'de kalıyor. Fransa'nın ardından İngiltere'de 5,8, "yabancı cenneti" İspanya'da ise 5,6 ortalamayla altyapıdan yetişen futbolcular takımlarında yer buluyor. Hollanda'da ise bu rakam 4,9. Türkiye'nin geride bıraktığı ülkeler ise 3,6'lık İtalya ile 2,6'lık Almanya. İtalya ve Almanya futbolunun son yıllarda yaşadığı krizde bu rakamların büyük etkisinin olduğunu ve iki ülkenin de futbolcu kaynaklarında ciddi azalma yaşandığını söylemek haksız olmaz.

Yaptıkları astronomik transferlerle dünya futboluna damgasını vuran dev kulüpler bile altyapıdan oyuncu yetiştirme konusunda Türk kulüplerinin çok önünde bulunuyor. Fransa'da kendi yetiştirdiği 15 futbolcuya A takımında yer veren Nantes'ın yanı sıra Metz (14), Toulouse (13), Auxerre ve Lille'i (12) "aşırı örnekler" olarak bir kenara bırakırsak da, son yıllarda Şampiyonlar Ligi'ndeki başarısıyla göz kamaştıran Lyon'u devre dışı bırakmak mümkün değil. Lyon, altyapısından yetiştirdiği 9 futbolcusuyla hem Fransa, hem de Şampiyonlar Ligi'nde gösterdiği performansla parmak ısırtıyor. İspanya'da Barcelona (7), Real Madrid (4), İngiltere'de Manchester United (9), Liverpool (6), Chelsea (5), Hollanda'da da Ajax (11) altyapıdan yetiştirdiği futbolcularıyla Avrupa'nın hatta dünyanın dev takımları arasında yer almayı sürdürüyor.

Futbolumuzda sorun sadece yabancı transferinde mi?

Türkiye'de ise Trabzonspor 8 altyapı futbolcusuyla ilk sırada yer alırken, bu sayı Galatasaray'da 5, Fenerbahçe'de ise 3. 80'li ve 90'lı yıllarda altyapıdan yetiştirdiği futbolcularla Türk futboluna damga vuran Beşiktaş'ın bugünkü kadrosunda "öz kaynak düzeninden yetişen sadece 2 oyuncunun yer alması ise dikkat çekiyor.

 Ülke Alt yapıdan oyuncu sayısı Ortalama

Fransa 171 %8,55

İngiltere 116 %5,8

İspanya 112 %5,6

Hollanda 89 %4,9

İtalya 72 %3,6

Türkiye 67 %3,7

Almanya 48 %2,6

 Son beş yılda süper lig'de kulüplerin altyapıdan gelen futbolcu sayıları

Süper Lig'de yer alan kulüplerimizin altyapıdan gelen futbolcu sayıları aşağıdaki tablo ile okurun dikkatine sunulmaktadır. Sayılar ne yazık ki tatmin edici olmaktan uzak görünüyor. Altyapıda en başarılı kulüp olarak 7 futbolcu ile Galatasaray'ı görebiliyoruz.

Aşağıdaki tabloya göre Turkcell Süper Lig ekiplerinin altyapıdan A takımına aldıkları ortalama oyuncu sayısı 3,2 civarında. Bu sayı bize altyapıdan yetişip gelen ve A takımında forma giyen oyuncuları anlatıyor. Bu sayı aynı zamanda bize Türk kulüplerinin bu konuda ne  kadar yetersiz kaldıklarını da gösteriyor. Şampiyon Beşiktaş'ın altyapıdan sadece 2 futbolcu çıkartabilmesi, bize durumun vahametini ortaya koyuyor. 

Altyapıdan A Takımına Geçen Oyuncu Sayısı

BEŞİKTAŞ A.Ş.

2

SİVASSPOR

4

TRABZONSPOR A.Ş.

4

FENERBAHÇE

2

GALATASARAY A.Ş.

7

BURSASPOR

2

KAYSERİSPOR

6

GAZİANTEPSPOR

3

BÜYÜKŞEHİR BLD.SPOR

2

ANKARASPOR A.Ş.

2

ESKİŞEHİRSPOR

2

ANTALYASPOR A.Ş.

2

MKE ANKARAGÜCÜ

7

GENÇLERBİRLİĞİ

2

DENİZLİSPOR

3

KONYASPOR

2

KOCAELİSPOR

3

HACETTEPE SPOR

3

Son beş yılda Avrupa'da bazı kulüplerin altyapıdan gelen oyuncu sayıları

Avrupa'nın üst düzey takımlarında alt yapıdan gelen oyuncu sayıları yine aşağıdaki tablo ile sizlerin bilgilerine sunuluyor…Bu tablodan Türk futbol kulüplerinin alacağı önemli mesajlar bulunuyor. Alt yapıdan A takımlara en fazla oyuncunun Fransız takımlarından geldiği görülüyor.

Nantes 15

Metz 14

O.Lyon 9

Roma 8

Milan 3

Inter 2

Juventus 2

W.Bremen 5

Bayern Munich 2

Osasuna 13

Barcelona 7

Real Madrid 4

Man.Utd. 9

Liverpool 6

Arsenal 5

Chelsea 4

Ajax 11

Altyapıyı Geliştirmek İçin Ne yapmalı?

Bugün Şampiyonlar Ligi Kupası'nı havaya kaldıran Barcelona'da bile takımın omurgasını oluşturan oyuncular altyapıdan geliyorsa, bunun üzerinde durmalı ve düşünmeliyiz. Geçen haftalarda bu konuyu detayıyla ele aldık irdeledik.  2000 yılında Galatasaray UEFA Kupası'na uzanırken takımın omurgası kimlerden oluşuyordu bir düşünelim…

Türk futbolunun geleceği kendi altyapısındadır. Altyapımızı bir an önce gerçek bir fidanlık haline getirmemiz gerekiyor. Yabancı futbolcu çöplüğüne dönüştürdüğümüz futbolumuzda, yeni, yetenekli gençlere yol verebilmek ve onları yetiştirebilmek için Federasyon'un önünde önemli görevler duruyor. Özellikle yabancı oyuncu transferlerine akıttığımız paralar, Türk futbol altyapısının önünü kesiyor. Altyapıya yıllık 1 milyon dolar ayırmaktan imtina eden kulüplerimiz, bir yabancı transferi hovardalığı içinde kulüp fonlarını çarçur etmekteler. Bu böyle gidemez. Kulüplerin yabancı oyuncu transferi mutlaka denetim altına alınmalıdır. Kalitesiz ya da vasat yabancılarla kulübeyi doldurma yerine, kulüplerimizin altyapıdan daha fazla oyuncu çıkartmalarını sağlayacak bazı teşvik edici ve özendirici önlemleri  almak bugün TFF'nin en önemli görevleri arasındadır.  TFF bu konuyu daha cazip hale getirebilmek için her takıma asgari altyapı oyuncu sayısı ya da daha fazla altyapı oyuncusunun yer almasını sağlayacak bazı ödül ve teşvik önlemleri almalıdır. Bunların  ne olabileceği aşağıda bilgilerinize sunulmaktadır.

Öneriler…

1.Federasyon'un yapması gerekenler;

"Tüm kulüplerin altyapıdan en az dört futbolcuyu ilk onsekizlerine alacak şekilde takım kadrolarını oluşturmaları sağlanmalıdır.

"Her kulübün altyapıdan A takımı kadrosuna girecek ve resmi maçlarda oynayacak her futbolcusuna maç başına  cazip bir parasal ödül verilmelidir.

"Her kulüp için bu tutarlar, bankalarda açılacak bir altyapı fonunda biriktirilmelidir.

"Tüm profesyonel ve amatör kulüpler için ayrı bir altyapı fonu kurulmalı ve bu fon Federasyon tarafından adil ve rakebeti artıracak şekilde kullanılmalıdır.

"Kulüplerin yabancı transferlerine bazı kısıtlar getirilmelidir.  (örneğin hiç kendi ulusal takım formasını giymemiş oyuncunun transferine izin verilmemelidir)

"Yabancı sayısı yeniden gözden geçirilmeli ve 4+1 ile sınırlanmalıdır.

"Bir sezon içinde resmi maçların üçte birinden azında oynayan oyuncular için, bu oyuncuları transfer eden kulüpler, TFF nezdindeki altyapı fonuna belirli bir miktar para ödemelidir.

"Altyapıdan yetişen her oyuncu için TFF ayrıca bu kulüplere cazip yetiştirme primleri ödemelidir.

"Kulüplerin transfer bütçeleri mutlaka, transfer sezonu öncesi TFF tarafından onaylanmalı ve tescil edilmelidir. Bunda özellikle yabancı oyuncu transferleri için her kulüp, TFF'na ayrıca bir ekstra prim ödemelidir.

"TFF kulüplerin altyapı finansman problemleri için uygun borçlanma maliyetli ve uzun vadeli fonlar sağlamalıdır.

"TFF'nun özellikle Altyapı fonlarından daha fazla kaynağın Türk futboluna kanalize edilebilmesi için gerekli girişimlere önem vermelidir.

"TFF'nin bütçesi içinde altyapıya ayrılan tutarın payı %20'den az olmamalıdır.

"TFF kendi bünyesinde altyapı oyuncularına yönelik, onların bireysel bazda gelişimlerini sağlayacak eğitimler organize etmelidir. Bu kapsamda oyuncuların teknik, taktik ve kondüsyon yönünden gelişimlerinin yanı sıra, diğer temel konularda da sezonun belirli dönemlerinde kendi tesislerinde belirli sayıda oyuncuya gerekli eğitimleri sağlamalı ve bunları bir sertifikaya bağlamalıdır. 

2.Kulüplerin Yapması gerekenler

"Her futbol kulübü kendi bünyesinde, diğer gelirlerden ayrılacak gelirlerden oluşturulmak üzere  mutlaka  bir "Alt yapı fonu" kurmalıdır.

"Bu fona kulüp gelirlerinden aktarılacak pay minimum yüzde yirmi olmalıdır.

"Her kulüp her sezon kendi A takımına en az dört futbolcu yetiştirmelidir.

"Alt yapıya ayrılan bütçe içerisinde özellikle tesisler ve antrenman sahalarının mutlaka A takım standartlarında olması sağlanmalıdır.

"Alt yapıda yer alan oyuncuların aynı zamanda eğitim ve öğretimlerini de sağlayacak şekilde bir organizasyon sağlanmalıdır.

"Alt yapıda yer alan oyunculara teknik, taktik ve antrenman bilgi ve deneyimleri A takımın hocasının nezaretindeki bir hoca tarafından sağlanmalıdır.

"Altyapıda yer alan oyunculara aylık belirli bir tutarda para, ailelerine yetiştirme aylık bedeli olarak ödenmelidir.

"Alt yapı programında, tamamen bilimsel verilere dayalı bir antrenman programı hazırlanmalı ve bu programlar, Avrupa'nın bu konuda iyi olan kulüplerinin programlarından örnekler içermelidir.

"Her yıl alt yapıda yer alan oyuncular mutlaka, Avrupa'da bu işte iyi olan kulüplere götürülmeli, belirli süreler, o kulüp altyapılarıyla bir süre antrenmanlara çıkartılması sağlanmalıdır.

"Alt yapıda, oyuncuların gelişimine yönelik olarak "Temel Eğitim Antrenmanları" çok düzenli bir şekilde sürdürülmeli; bu antrenmanları mutlaka  "Gelişim Dönemi Antrenmanları takip etmelidir.

"Altyapıda yer alan her oyuncunun bireysel formasyon gelişimine yönelik oyuncu bazında özel eğitimler planlanmalı; bu eğitimler bir süre TFF tarafından organize edilmelidir. Özellikle oyuncuların yeteneklerinin daha geliştirilmesi ve yarışmacı özelliklerinin artırılabilmesi için her türlü taktik, teknik ve kondüsyon antrenman ve eğitimlerinin bireysel olarak hayata geçirilmesi sağlanmalıdır.