Alt işverenlikte muvazaalı işlemin sonuçları
Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren olarak tanımlanmaktadır.
Alt işverenlik sistemi önemli uygulama sorunları olan bir konu. Neredeyse bir çok iş kolunda rastlayabileceğimiz alt işveren ilişkileri özellikle inşaat, taşıma ve temizlik iş kollarında yoğun olarak görülmektedir. İş Kanununa göre asıl işveren alt işveren ilişkisinin kurulabilmesi için;
aa) Asıl işverenin işyerinde mal veya hizmet üretimi işlerinde çalışan kendi işçileri de bulunmalıdır.
bb) Alt işverene verilen iş, işyerinde mal veya hizmet üretiminin yardımcı işlerinden olmalıdır. Asıl işin bölünerek alt işverene verilmesi durumunda ise, verilen iş işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren bir iş olmalıdır.
cc) Alt işveren, üstlendiği iş için görevlendirdiği işçilerini sadece o işyerinde aldığı işte çalıştırmalıdır.
çç) Alt işverene verilen iş, işyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin bir iş olmalı, asıl işe bağımlı ve asıl iş sürdüğü müddetçe devam eden bir iş olmalıdır.
dd) Alt işveren, daha önce o işyerinde çalıştırılan bir kimse olmamalıdır. Ancak daha önce o işyerinde çalıştırılan işçinin bilahare tüzel kişi şirketin ya da adi ortaklığın hissedarı olması, alt işveren ilişkisi kurmasına engel teşkil etmez.
Alt işveren olması için asıl işverenin bu işte personel çalıştırması ve alt işverenin de asıl veya yardımcı işlerden iş alıp, işçilerini münhasıran bu işte çalıştırması gereklidir.
Alt işverenlik sözleşmesinde;
aa) Asıl işveren ile alt işverenin işyeri unvanı ve adresi,
bb) Asıl işveren ile alt işverenin tüzel kişiliği ya da tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluş olması hâlinde işveren vekillerinin adı soyadı ve adresi,
cc) İşyerinde yürütülen asıl işin ne olduğu,
çç) Alt işverene verilen işin ne olduğu,
dd) Alt işverene asıl işin bir bölümü veriliyor ise; verilen işin işletmenin ve işin gereği ile teknolojik sebeplerle uzmanlık gerektirme koşuluna ilişkin teknik açıklama,
ee) Taraflarca öngörülmüş ise işin başlama ve bitiş tarihleri,
ff) Alt işverenin faaliyetlerini işyerinin hangi bölümünde gerçekleştireceği,
gg) Kanunun 2'nci maddesinde yer alan; asıl işverenin, alt işverenin işçilerine karşı o işyeriyle ilgili olarak Kanundan, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden, alt işveren ile birlikte sorumlu olacağı,
ğğ) Alt işverenlik sözleşmesinin yapılmasından önce asıl işveren tarafından çalıştırılan işçilerin alt işveren tarafından işe alınması hâlinde, bu işçilerin haklarının kısıtlanamayacağı,
hh) Alt işverene verilen işin taraflar açısından yürütülme esasları,
ıı) Asıl işveren veya vekili ile alt işveren veya vekilinin imzası,
hususlarına yer verilmelidir.
Bir işyerinde, işletmenin ve işin gereği ile teknolojik sebeplerle uzmanlık gerektiren bir işin alt işverene verilmesi hâlinde, alt işverenin uzmanlığını belgelendirmesi amacıyla sözleşme kapsamındaki işe uygun; iş ekipmanı listesi, iş bitirme belgesi, operatör ve teknik eleman sertifikaları sözleşmeye eklenir. İşverenin kendi işçileri ve yönetim organizasyonu ile mal veya hizmet üretimi yapması esastır.
Ancak asıl iş;
a) İşletmenin ve işin gereği,
b) Teknolojik sebeplerle uzmanlık gerektirmesi,
şartlarının birlikte gerçekleşmesi hâlinde bölünerek alt işverene verilebilir.
Asıl işin bir bölümünde iş alan alt işveren, üstlendiği işi bölerek bir başka işverene veremez.
İşyerinde alt işveren uygulamalarında mevzuata aykırı işlemler bulunmaktadır. Bu durum iş mevzuatı açısından bir çok sakıncayı bulundurmaktadır. Eğer muvazaa olduğu tespit edilirse hem asıl işveren-alt işverene 2010 yılı için 11.446.-TL idari para cezası uygulanacağı gibi, alt işveren işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılacaktır.