Alt işveren ilişkisinde muvazaa sorununun SGK boyutu
Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt işveren ilişkisi denilmektedir.
Asıl işverenin işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak çalıştırılmaya devam ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse ile alt işveren ilişkisi kurulamaz. Aksi halde ve genel olarak asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme dayandığı kabul edilerek alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak işlem görürler. İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler dışında asıl iş bölünerek alt işverenlere verilemez.
Muvazaa ise;
1) İşyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin asıl işin bir bölümünde uzmanlık gerektirmeyen işlerin alt işverene verilmesini,
2) Daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse ile kurulan alt işverenlik ilişkisini,
3) Asıl işveren işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak hakları kısıtlanmak suretiyle çalıştırılmaya devam ettirilmesini ifade etmektedir.
Bir süre asıl işveren nezdinde çalıştıktan sonra, alt işveren kadrosuna alınan ve iş akdi alt işveren tarafından feshedilen işçinin işe iade davası açması ve davanın işçi lehine sonuçlanması, ancak işçinin iş akdini fesheden alt işverene değil; asıl işverene iade edilmesi durumunda işverenler sorun yaşayabilmektedir.
Muvazaa’nın yaptırımı İş Kanunu’nda ayrıca belirtilmiş olup; hem asıl işverene hem de alt işverene 16 bin 765 TL tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.
Ayrıca işçi, muvazaalı ilişkinin başladığı tarihten itibaren asıl işveren işçisi sayılmaktadır.
Eğer alt işveren tarafından sigorta bildirimleri Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) yapılmış ise; alt işverenin asıl işveren dosyasının altından aracı kodu ile bildirilip bildirilmediğine bakılmaksızın, muvazaalı süre boyunca alt işveren tarafından verilen bildirgelerin iptal edilerek, asıl işveren tarafından verilmesi gerekmekte olup; bu durumda idari para cezası da uygulanmamalıdır. Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından böyle bir durumda uygulanacak işlemleri açıklayan bir genelge ya da genel yazı bulunmamakta olup açıklığa kavuşturulması gereken bir husustur.
Böyle bir durumda Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yasal süresi içerisinde verilmek kaydıyla;
1- Muvazaalı ilişki kurulan süre boyunca alt işveren tarafından verilen bildirgelerin iptal edilerek, asıl işveren tarafından ek bildirge verilmesi;
2- Boşta geçen sürenin asıl işveren tarafından SGK’ya yasal süresinde bildirilmesi,
3- İşçi işe başlatılmayacak ise asıl işveren tarafından SGK’ ya işten ayrılış bildirgesi verilmesi ve
4- SGK tarafından bu bildirimler için idari para cezası uygulanmaması gerekmektedir.
SGK tarafından yukarıda belirtilen hüküm uyarınca verilen bildirgeler için idari para cezası uygulanmaması gerekmektedir.