Akıllı Kontratlara Doğru…

Henüz nasıl olacağı pek hayal edilemese ve bilinemese de değişmesine az zaman kaldı diyebiliriz. Nihayet ve sonunda büyük zaman, kâğıt, verim ve güven kaybına neden olan; anlamsızca, ezbere,  inanmadan imzaladığımız “kontrat, anlaşma” denen hayli masraflı belgelere ve hantal sisteme ayrılan sürenin sonuna yaklaşmış bulunuyoruz.

En fazla birkaç yıl içinde tüm dünyada “anlaşma, sözleşme, kontrat” denen karmaşık ve aslında işlevsizleşmiş işlemlerin tüm adımları tamamen değişecek.  

Evet “Akıllı Kontrat” çağının arifesindeyiz.

Durum o kadar anlamsızlaştı ki tüm işlemler bilgisayar aracığı ile yapılıyor olmasına rağmen halen bankalarda, noterlerde, kamuda ve resmi işlemlerde imzalanan, mühürlenen, depolanan tonlarca evrakın varlığını anlamlandırmak neredeyse olanaksız hale geldi. Yıl oldu 2023, hala müthiş ilkel bir “evrak, ıslak imza, mühür” saçmalığının içindeyiz.

Yapay zekanın da yardımı ile blockchain sistemine geçildiğinde artık hepimize hayli ilkel, yorucu, gereksiz gelen evrak, kâğıt-kürek dağları, sözleşme dosyası garabeti, arşiv depoları tarihin tozlu arşivlerinde kaybolup gidecek. Tıpkı taş tabletleri, mürekkeple yazılmış kalamazoları unuttuğumuz gibi onları da unutacağız.

Peki çözüm ve akıllı kontrat nedir?

En yalın ifade ile Akıllı Kontrat (Smart Contract), blockchain teknolojisi kullanılarak oluşturulan, taraflar arasındaki anlaşmanın yazılım kodlarıyla ifade edilmiş hali olarak tanımlanabilir. Bu kontratlar, hukuki-ticari genel ve özel koşulların yerine getirilmesi veya yapılmaması durumunda olması gereken işlemleri otomatik olarak yerine getirir. Süreçleri otomatikleştirir. Koşulların kontrol edilmesi, uygunluk kararlarının verilmesi ya da reddedilmesi ve bunlar için gereken bütün adımların atılması gibi süreçler ise yapay zekâ tarafından gerçekleştirilir.

Akıllı kontratların ilk etapta kullanılabileceği bazı işlemlere örnek:

Otomatik Miras ve vasiyetname, kimlik doğrulama, tedarik zinciri yönetimi, enerji şebekeleri yönetimi, gerçek zamanlı sigorta ödemeleri, mülk-emlak alım-satım- kiralama, her türlü vergi ödeme-tahsilat işlemleri, okul-dernek, vb. kayıtların yapılması, fikri mülkiyet kapsamındaki süreçlerle ilgili adımlar, bütçe yönetimi, güvenlik, personel gibi günlük, kısa-uzun vadeli tüm süreçler; akıllı kontratlar dünyasında kolayca, verimli, çok daha düşük maliyetle hem çevreci hem de hızlı şekilde hallolabilecek.

Bunlar kuşkusuz çok sınırlı örnekler. Halen hayatımızdaki aslında her biri birer kontrat olan binlerce makbuz, fiş, fatura, yazışmayı, vb.’yi düşünecek olursak nasıl bir verimsizlik çukurunda olduğumuzu ve oradan çıkmaya ne kadar çok ihtiyaç duyduğumuzu daha iyi anlayabiliriz.

Günümüzde teknoloji, iş dünyasını sürekli dönüştürüyor ve şirketler işlerini yürütme şekillerini yeniden şekillendiriyor. Blockchain teknolojisi ve onunla birlikte gelen akıllı sözleşmeler, bu evrilen teknolojilerin başında yer alıyor. Ancak akıllı sözleşmelerin işletmelere sağladığı avantajlar kadar, beraberinde getirdiği dezavantajlar da var. Onlara bakalım…

Avantajları, kazanımları:

Otomasyon: Geleneksel sözleşmelerde genellikle tarafların dışında bir aracıya ihtiyaç duyulurken, akıllı sözleşmeler bu ihtiyacı otomasyon ile karşılar. Büyük zaman ve maliyet tasarrufu sağlar.

Güvenlik: Blockchain teknolojisi kullanıldığı için verilerin manipüle edilmesi, hileli işlem yapılması çok çok zorlaşır. Hata, yanılma olasılığı minimize edilir.

Hız: Otomatik doğrulama süreçleri sayesinde işlemler anında yerine getirilir, bekleme süreleri neredeyse sıfırlanır.

Maliyet düşüşü, işlem kalite ve verimliliğinin artması: Sanırım açıklamaya gerek olmayacak derecede öngörülebilir bir sonuçtur.

Dezavantajları, zorlukları:

Yasal düzenlemeler: Halen birçok ülkede ulusal – uluslararası düzlemde akıllı sözleşmelerin yasal statüsü belirsiz. Anlaşmazlık durumunda çözüm bulmak zorlaşabilir. Bir de tüm bireylerin “Dijital Vatandaş” olma süreçlerinin tamamlanmış olması gerekir ki sistem aksın.  

Teknik ve teknolojik alt yapı: Akıllı sözleşmelerin oluşturulması ve yönetilmesi hayli karmaşıktır. Üstelik ileri seviyede teknolojik alt yapı ve teknik bilgi sahibi vizyoner, stratejist insan gerekir.

Güncellenemezlik: Bir kere oluşturulduktan sonra değiştirilemez olmaları hataların veya beklenmedik durumların düzeltilmesini zorlaştırabilir.

Sonuç: Ya geçeceğiz ya geçeceğiz! Hazırlanalım…