Akaryakıtta ÖTV tahsilatı bir yılda dörde katlandı

Benzin, dizel gibi petrol ürünleri ile doğal gaz tüketimi üzerinden alınan Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) tahsilatı ocak-şubat döneminde 54,1 milyar lira ile geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 317,4 artış kaydetti.

Toplam vergi tahsilatının geçen yıla göre bir kattan fazla artarak 1 trilyon liraya yaklaştığı yılın ilk iki ayında Maliye en yüksek oranda vergi geliri artışını; yaz aylarındaki fahiş zamlarla ulaştığı aşırı yüksek fiyat düzeyinde devam eden benzin, motorin, LPG gibi petrol ürünleri ve doğal gazdan alınan özel tüketim vergisinden (ÖTV) elde etti. Bu ürünlerde iki aylık tahsilat geçen yılın aynı dönemindekinin dört katını geçti.

Aylık bazda en yüksek tahsilat

 Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı iki aylık merkezi yönetim bütçe verileri, çarpıcı bir tablo ortaya koydu. Bütçe gerçekleşmelerine göre ocak-şubat döneminde toplam vergi tahsilatı geçen yılın eş dönemine göre yüzde 113,6 artarak 923,5 milyar liraya ulaştı. Bunun 54,1 milyar liralık bölümünü, tek başına akaryakıt ve doğal gazdan alınan ÖTV oluşturdu.

Benzin, motorin, LPG ve doğal gaz fiyatının içinde yer alan söz konusu ÖTV’de tahsilat, fiyat düzeyi ve tüketim miktarı ile orantılı biçimde geçen yılın aynı dönemine göre tam yüzde 317,4 (3,2 kat) arttı.

Başka deyişle yurttaşların petrol ürünleri ve doğal gaz tüketiminden bu yılın ilk iki ayında elde edilen ÖTV geliri, geçen yılın eş dönemindekinin 4,2 katı düzeyinde gerçekleşti.

Geçen yıl haziranda göreve gelen yeni ekonomi yönetiminin, bozulmuş olan kamu mali dengelerini yeniden tesis etme yönündeki politikaları çerçevesinde temmuz ayında, en hızlı vergi geliri artışı yöntemi olarak petrol ürünlerinde ÖTV oranları artırılmış, bu da pompa fiyatlarına rekor zam olarak yansımıştı.

Temmuzdaki yüzde 50’e varan zamlarla akaryakıtta o ay 8,5 milyar lira olan aylık ÖTV tahsilatı, ağustosta 27,6 milyar liraya sıçramıştı. Petrol ürünleri ve doğal gazda aylık ÖTV tahsilatı çıktığı bu platoda devam ederek eylülde 26,6 milyar, ekimde 23,6 milyar, kasımda 24 milyar, aralıkta 22,6 milyar lira oldu.

Böylece Maliye’nin bu ürünlerde geçen yılın ilk yedi ayı toplamında 48,3 milyar lira olan ÖTV geliri, son beş ayda ise 124,5 milyar lira olarak gerçekleşti. Akaryakıt ve doğal gazda aylık ÖTV tahsilatı bu yıl da ocak ayında 25,4 milyar TL olarak gerçekleşti, şubatta ise 28,7 milyar TL ile bugüne kadarki en yüksek aylık düzeyine ulaştı.

Araç sahiplerinin yakıt gideri ikiye katlandı

 Akaryakıtta fahiş fiyat artışlarının yaşandığı Temmuz 2023 dönüm noktası kabul edilirse, geçen yıl ilk altı ayda fiyatı yüzde 23,7 artan benzin, ikinci yarıda yüzde 43,5, bu yılın başından bu yana da yüzde 21,9 zamlandı.

Böylece Haziran 2023 sonundan bu yana toplam artış yüzde 75’e ulaştı. Motorin fiyatları geçen yılın ilk yarısında yüzde 8,3, ikinci yarıda yüzde 55,7, bu yılbaşından bu yana da yüzde 12,7 arttı; Haziran 2023’ten bu yana kümülatif artış yüzde 75,5 oldu.

Geçen yıl ilk yarıda yüzde 10,2 zamlanan LPG, ikinci yarıda yüzde 58,8, bu yıl 15 Mart’a kadar olan dönemde yüzde 17,3 ve böylece hazirandan bu yana kümülatif bazda yüzde 86,4 zam gördü. Doğal gaz ise 2023’ün ilk yarısında yüzde 5,6, ikinci yarısında yüzde 11,9, bu yıl 15 Mart’a kadar yüzde 5,5 ve yeni ekonomi yönetiminin göreve geldiği hazirandan bu yana yüzde 18 zamlandı. Böylece doğal gaz bu dönemde fiyatı en az artan ürün oldu.

İki ayda toplam 186,6 milyarlık ÖTV

 Maliye’nin vergi gelirleri ile kıyaslamak için eş dönemler baz alınırsa; Şubat 2023-Şubat 2024 arasındaki fiyat artışı benzinde yüzde 97,5, motorinde yüzde 103,7, LPG’de yüzde 74,5 ve doğal gazda yüzde 18 olarak hesaplandı. Buna göre araç sahiplerinin akaryakıt gideri bu bir yıllık dönemde ikiye katlandı.

Doğal gaz maliyetindeki artış ise aile bütçelerini rahatlatma nın yanı sıra enflasyonu düşüşüne etki etmesi için devletçe sağlanan kısmi sübvansiyonun da etkisiyle düşük kaldı. Ocak-şubat döneminde akaryakıt ve gazdan elde edilen ÖTV geliri artış oranında rekor kırarken, tutar bazında en yüksek ÖTV geliri ise yine motorlu taşıt satışlarından sağlandı. Söz konusu ÖTV geliri iki ayda yüzde 89,8 artışla 62,7 milyar lira oldu.

Bu dönemdeki ÖTV tahsilatları ayrıca; tütün ürünlerinde yüzde 70,1 artışla 43,3 milyar, alkollü içecek satışlarında yüzde 56,1 artışla 12,5 milyar, kolalı gazoz tüketiminde yüzde 58,4 artışla 1,1 milyar lira, dayanıklı tüketim ve diğer malların satışlarında da yüzde 75,5 artışla 12,8 milyar lira oldu. Böylece iki aylık dönemdeki toplam ÖTV tahsilatı, geçen yılın eş dönemine göre yüzde 113,2 oranında 100 milyar liraya yakın bir artışla 186,6 milyar liraya ulaştı.

KDV gelirinde de rekor artış

Ocak-şubat döneminde dahilde alınan katma değer vergisi (KDV) geliri de yüzde 178,8’lik rekor artışla 172,9 milyar liraya ulaştı. İthalden alınan KDV de yüzde 84 artışla 191,3 milyar lira oldu. Buna göre dahilde ve ithalden alınan KDV ile ÖTV olmak üzere üç kalem, 550,8 milyar lira ile toplam vergi gelirlerinin yarısını oluşturdu.

Gümrük vergisi ve diğer kalemlerle birlikte dış ticaretten alınan vergilerde iki aylık toplam gelir 220,6 milyar liraya ulaşırken, bu dönemde hızlı tahsilat artışı yaşanan bir başka kalem de yüzde 182,7 artışla 43,3 milyar liraya ulaşan banka ve sigorta muameleleri vergisi. İki aylık dönemde tahsilat ayrıca; damga vergisinde yüzde 86,4 artışla 22,1 milyar, şans oyunları vergisinde yüzde 176,9 artışla 7,8 milyar, özel iletişim vergisinde yüzde 79,4 artışla 3,9 milyar, dijital hizmet vergisinde yüzde 88,9 artışla 2,4 milyar lira olarak gerçekleşti.

İki aydaki tahsilatı 586 milyon lira ile toplamda küçük bir paya sahip olmakla birlikte oransal bazda en yüksek artışın yaşandığı kalem ise yüzde 333,4’le konaklama vergisi oldu. Birçok resmi işlem ve belge üzerinden alınan harçlarda iki aylık toplam tahsilat da yüzde 90,4 artışla 37,7 milyar liraya ulaştı. Bu gelişmelerle ocak-şubat döneminde “dolaylı” vergi kalemlerinden sağlanan toplam gelir yüzde 116,5 artışla 698,3 milyar lira oldu ve toplam vergi gelirinin yüzde 75,6’sını oluşturdu.

Dolaylı vergi oranının yüksek çıkmasında, yurttaşların tüketimi üzerinden alınan bu vergiler Maliye’nin kasasına aylık bazda girerken; gelir, kar ve servetten alınan “doğrudan” vergilerin yıllık beyan ve ödemelerinin belli bir takvime tabi olması da etkili. Aynı dönemde doğrudan vergilerde tahsilat ise yüzde 111,9 artışla 224,8 milyar lira oldu.

Bunun da büyük bölümü çalışanların ücretlerinden kaynağından yapılan tevkifat olmak üzere 172,3 milyar liralık bölümünü gelir vergisi oluşturdu. Gelir vergisi tahsilatında geçen yıla göre yüzde 123,9 oranında artış kaydedilirken, kurumlar vergisi tahsilatı yüzde 67,9’luk bir artışla 23,2 milyar lirada kaldı.

Yine doğrudan nitelikteki mülkiyet üzerinden alınan vergilerdeki tahsilat ise 25,9 milyarı motorlu taşıtlar vergisi (MTV), 2,5 milyarı ek MTV ve kalanı veraset ve intikal ile değerli konut vergisi olmak üzere 29,2 milyar lira oldu. Söz konusu tahsilatta yıllık bazda yüzde 91,5’lik bir artış kaydedildi.