Akaryakıt zamlarının TÜFE’ye etkisi şimdilik yok

Ocak ayında akaryakıta şimdiye kadar iki kez zam geldi. İlk zam, ayın birinci haftasının sonunda yapıldı.

Fiyatları Ankara için verelim; benzinin litresi 5.91 liradan 6.10 liraya, motorinin litresi 5.74 liradan 5.94 liraya yükseltildi.

İkinci zammın tarihi 15 Ocak. Bu kez benzin litresi 6.26 liraya, motorinin litresi 6.13 liraya çıkarıldı.

Yani iki zamla benzinin fiyatı yüzde 6, motorinin fiyatı yüzde 7 dolayında artırılmış oldu.

Bu fiyatlar tabii ki illere ve dağıtım şirketlerine göre küçük oynamalar gösteriyor. Ama bu küçük oynamaların oranları değiştirecek boyutta olmadığı ortada.

Akaryakıta yapılan zamların ocak ayı enflasyonunu önemli ölçüde etkileyeceği gibi bir yargı oluştu. İşte bu pek doğru değil.

Akaryakıt fiyatları ayın kalan döneminde değişmeden mevcut düzeyde kalırsa benzinin ocak ayı ortalama fiyatı 6.14 lira, motorinin ortalama fiyatı ise 5.99 lira olacak.

Tüketici fiyatları endeksinde fiyatlar ay sonları itibarıyla değil, ay ortalaması itibarıyla dikkate alınıyor. Akaryakıt fiyatlarına ilişkin ay ortalaması fiyatı da gün ağırlıklı olarak hesaplanıyor.

Dolayısıyla akaryakıtta herhangi bir ürünün ocak ayı sonundaki fiyatı ile aralık sonundaki fiyatını karşılaştırarak o ürün için zam oranı hesaplamak temelden yanlış.

Hesaplama, aylık ortalama fiyatlar dikkate alınarak yapılmak durumunda.

Şu an zam sıfır!

Benzin ve motorinde şu anki fiyatların sabit kalması halinde ocak ayı ortalamasında fiyatların 6.14 ve 5.99 lira düzeyinde oluşacağını belirttik.

İşte bu fiyatları aralık ayının ortalamasıyla kıyaslamamız gerekiyor. Aralık ayındaki ortalama fiyatlar hangi düzeyde miydi?

Benzinin aralık ayı ortalaması 6.12, motorinin 5.98 liraydı. Yani aralık-ocak geçişinde ortalama fiyatlar neredeyse aynı.

Bu yüzden de yapılan iki zamma rağmen akaryakıt fiyatlarından ocak ayı tüketici fiyatları endeksine herhangi bir etki gelmeyecek.

Fiyatlar kalan on günde çok belirgin ölçüde artar ya da azalırsa durum tabii ki değişecek.

Artıran ve düşürenler

Tüketici fiyatları endeksinde 2019 yılında uygulanacak madde ağırlıkları henüz açıklanmadı. Ancak ağırlıklarda geçen yıla göre çok belirgin bir değişiklik olduğu sanılmıyor. Bu yüzden hesaplamaları geçen yılki ağırlıklara göre yapmakta çok büyük bir sakınca görmüyoruz.

TÜFE’yi bu ay önemli ölçüde etkileyecek iki grup mal ve hizmet var.

TÜFE’ye artış yönünde etki yapacak olan otomobiller ve düşüş yönünde etki doğuracak olan elektrik, doğalgaz ve su.

Otomobilde yeni yılla birlikte kampanyalar çoğu firmada bitti. 2018 model otomobillere genel olarak yüzde 5’ten başlayan zamlar yapıldı. Zam oranını ortalama yüzde 7.5 alırsak, otomobilden TÜFE’ye gelecek etki yaklaşık 0.50 puandır.

Otomobilde 2019 modeller piyasaya henüz tam anlamıyla çıkmış değil. Yeni modellerle birlikte TÜİK bunların fiyatını derlemeye başlayacak. Haliyle yeni modeller de daha pahalı olacak. Ama ocak ayında ağırlıkla 2018 modeller üstünden fiyat derlenecek.

Elektrik, doğalgaz, su

Otomobil TÜFE’yi 0.50 puan artıracak yönde etki doğururken; elektrik, doğalgaz ve su hemen hemen aynı düzeyde TÜFE’yi aşağı çeken bir etki yapacak.

Elektrik ve doğalgazda yılbaşından geçerli olmak üzere yüzde 10 indirim yapıldı. Ancak indirim oranının fiiliyatta bu düzeyi bulmadığı ve en fazla yüzde 8.4 olduğu biliniyor. Bu konuyu geçtiğimiz günlerde sevgili dostum Erdoğan Süzer Sözcü’de detaylı olarak yazdı. Erdoğan haberinde indirimin en fazla yüzde 8.4’e ulaştığını, daha düşük oranlı indirimler olduğunu da belirtti.

Biz elektrik ve doğalgazdaki ortalama indirim oranını yüzde 7.5 olarak alarak bir hesap yaptık.

Ayrıca, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin su fiyatlarında 1 Ocak’ta yüzde 15, Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin de 21 Ocak’tan geçerli olmak üzere yüzde 30 indirim yaptığı biliniyor. Ankara ve İstanbul’un Türkiye geneline olan etkisini dikkate alarak su fiyatlarının da yüzde 7.5 dolayında ucuzlayacağını varsaydık.

Buna göre elektrik, doğalgaz ve su kaynaklı yüzde 7.5’lik indirimler TÜFE’yi yaklaşık 0.45 puan kadar aşağı çekiyor.

Bir taraf TÜFE artışına yol açıyor, diğer taraf azalma yönünde etki doğuruyor. Fiyatları gözlenebilen bu mal ve hizmetlerden TÜFE’ye gelen etki şimdilik kaydıyla sıfır düzeyinde.

Bir başka ifadeyle elektrik, doğalgaz ve su, otomobil kaynaklı artışı sıfırlamış, törpülemiş durumda.

Enflasyonla topyekun nasıl mücadele etmedik?

Otomobil, elektrik, doğalgaz ve su bir anlamda göz önünde olan, fiyatı her an öğrenilebilen mal ve hizmetler.

Ya diğer mal ve hizmetlerin fiyatı... Onlarda nasıl bir değişiklik oluyordur? Aslında gerçek anlamda yapılmayan, yapılmadığı Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak tarafından da kabul edilen enflasyonla topyekun mücadele programı sona erdiğine göre, zamlar etiketlerin peş peşe değiştirilmesi gibi bir sorun(!) yaratıyordur.