Ailenin gelir kaynağı yapısı alarm veriyor
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre, hanehalklarının temel gelir kaynaklarına göre dağılımındaki eğilimler, ekonomik-sosyal yapı açısından iç açıcı sinyaller vermiyor. Ailelerin temel gelir kaynağına göre dağılımı ve bu dağılımdaki değişim eğilimlerinin ortaya koyduğu başlıca sonuçlar şöyle:
* Ailelerin yüzde 54’ü emekçi: 2014 yılı verilerine göre Türkiye’de toplam 21 milyon 372 bin hanehalkı var. Bunların yaklaşık 11 milyon 482 bininin yani yüzde 53.72’sinin temel gelir kaynağı maaş ve ücret geliri.
Temel gelir kaynağı ücret ve maaş olan ailelerin sayısı, toplam hanehalkı sayısından daha hızlı artıyor. 2014’te toplam hanehalkı sayısı yüzde 4.37 artarken, emek geliriyle geçinen hane sayısı yüzde 5.66 arttı. Verilerin adrese dayalı nüfus kayıt sistemine göre düzenlendiği 2007 yılına göre toplam hanehalkı sayısı yüzde 23.27 artarken emekçi aile sayısı yüzde 26.02 arttı.
Buna bağlı olarak emek geliriyle geçinen ailelerin payı sürekli yükseliyor. Emetçi ailelerin toplamdaki payı 2013’e göre 0.66 puan, 2007’ye göre 1.17 puan artmış durumda.
Emek geliriyle geçinen aile sayısının ortalamadan daha hızlı olması ve payının artması normal bir gelişme. Ancak diğer gelir türlerine dayalı aile sayılarındaki eğilimler, ekonomik-sosyal yapı açısından risk oluşturacak nitelikte.
* KOBİ’ler eriyor: Müteşebbis geliriyle geçinen ailelerin sayısı yerinde sayıyor veya geriliyor. Toplam hanehalkı sayısı arttığı için, müteşebbis geliriyle geçinen ailelerin payı düşüş eğilimi içinde. 2014’te hanelerin yüzde 16.63’ünü oluşturan 3 milyon 554 bin ailenin temel geliri müteşebbislik geliri idi. 2013’e göre müteşebbis gelirine dayalı aile sayısı artmak bir yana yüzde 9.37 düştü. 2007’ye göre toplam hane sayısı yüzde 23.27 artarken temel geliri müteşebbislik geliri olanların sayısı sadece binde 3.4 arttı.
2007’de hanelerin yüzde 20.43’ü müteşebbis geliri ile geçinirken 2014’e kadar 3.80 puan geriledi. Müteşebbis geliriyle geçinen ailelerin payı sadece 2014’te 2.52 puanlık bir düşüş gösterdi.
Müteşebbis geliriyle geçinen ailelerin payının bu ölçüde düşüyor olması, özellikle küçük ölçekli girişimlerin erimekte olduğuna işaret ediyor. Küçük girişimciler rekabet edemeyerek emeğiyle geçinen ailelerin saflarına katılırken, büyük işletmeler daha da palazlanıyor.
* Transfer geliriyle geçinen aileler çok hızlı artıyor: Emek, sermaye veya rant geliri dışında transfer gelirlerine dayalı olarak geçinen aile sayısının en hızlı artan grup olması ekonomik ve sosyal açıdan ciddi bir yük ve dengesizlik oluşturuyor. Transfer gelirine bağlı aile sayısının 2014’teki artış hızı yüzde 12.25 ile ortalamanın yaklaşık 3 katıydı.
Emekli geliriyle geçinen ailelerin sayısı 2013’e göre yüzde 6.13, 2007’ye göre yüzde 18.61 arttı. Temel geçim kaynağı diğer karşılıksız transferler olan ailelerin sayısı 2013’e göre yüzde 22.72 artarken, 2007’ye göre yüzde 73.89’luk bir sıçrama yaptı. Diğer karşılıksız gelirlerin önemli bölümünü sosyal yardımlar ile aile çevresinin yardımları oluşturuyor.
