Afşin-Elbistan C ve D yatırımları gene ertelendi
Bir yıl önce, 2007 yılının Temmuz ayı sonunda gazetelerde küçük bir haber yayımlandı. Bu küçük haber elektrik sorununun büyüklüğünü gösteriyordu, ama çok kimsenin dikkatini çekmedi.
Habere göre, Afşin-Elbistan bölgesindeki A ve B termik santrallarının yanında kurulacak olan 2 yeni santral için açılan ihaleye yabancı ve yerli yatımcılardan katılan olmamıştı.
Eğer ihale sonuçlansaydı Afşin-Elbistan C ve D santrallarını yapacak olanlar, bölgeden çıkan kömürü uygun bir ücret karşılığında kullanacaklardı. En az 1.200 MW kurulu güç kapasitesiyle yatırım yapacaklara 15 yıl elektrik alım garantisi (ürettiği elektriğin devlet tarafından alınması garantisi) verilecekti. İhaleyi, en fazla elektrik veya elektrik karşılığı para veren ile erken bitirme taahhüdünde bulunan şirket kazanacaktı.
İhale şartnamesinde 5 milyar dolara mal olacak santralların yapım süresi de 5 yıl olarak belirlenmişti. Her iki termik santral için özel sektöre linyit sahaları verilecek. Her bir saha için tahsis edilen kömür rezervi 680 milyon ton olacaktı. Bu, rezervler her bir santral için 50 yıllık kömür garantisi sağlıyor anlamına geliyordu.
Bana anlatıldığına göre, yatırımcılar üretecekleri elektriği kime ve nasıl bir fiyatla satacakları konusunda açıklık olmadığı için ve de yatırımcılardan istenen ek işler nedeniyle geçen yılki ihaleden çekilmişlerdi.
Yatırımcı çekiniyor
Geçen yılki ihaleden sonra, yatırımcılar sorunlarını şöyle sıralamıştı:
(1) Fiyat konusundaki sorun şu idi: İhale şartlarına göre yatırımcı şirketlerin, ihalede teklif edecekleri elektrik satış fiyatı esas olmak üzere elektriği satacakları TETAŞ ve TEDAŞ ile anlaşma yapmaları gerekiyordu. Çünkü, üretilecek elektriğin alıcıları bu kuruluşlar. Ancak, elektrik piyasasını düzenleyen yasaya göre, TETAŞ ve TEDAŞ'ın üreticiye teklif edilen fiyat üzerinden anlaşma yapma zorunluluğu yoktu. Açık anlatımıyla, yatırım tamamlandıktan, üretim başladıktan sonra üreticiler, TEDAŞ ve TETAŞ ile anlaşamazlarsa elektriği kimseye satamama veya zararına satma durumunda kalacaklardı.
(2) Yatırımcıları korkutan ek işler şunlardı: Yatırımcıların kömür alanları üzerindeki otuz dolayındaki köy ve mezrayı başka alanlara taşımaları, kömür alanının üzerinden geçen nehrin mecrasını alan dışına almaları gibi ek işler var. Yabancı ve yerli yatırımcı, köy ve mezraların naklinin nehir mecrasının alan dışına alınmasının faturasını karşılayabileceklerini, fakat bu işlerin özel sektör tarafından yapılmasının mümkün olamayacağını söylüyorlar.
(3) Bu santrallar üretime geçse bile elektriği ülkenin batısına taşıyacak iletim hatlarını devletin ne zaman yapacağı belli değildi.
Afşin-Elbistan önemli bir enerji merkezi
Afşin-Elbistan bölgesi, 8.3 milyar tonluk Türkiye linyit rezervinin yüzde 40'ına sahiptir. Bu nedenle de termik santral inşası için en uygun bir bölge olarak kabul ediliyor.
Bu bölgede 1.355 MW kurulu gücü olan A termik santralı ve 1.440 KW kurulu gücü olan B termik santralı faaliyette bulunuyor. EÜAŞ verilerine göre, bu bölgenin toplam kurulu güç kapasitesi potansiyeli 6.800 MW kurulu güç düzeyinde.
C ve D santralları ihaleye çıkarılırken geçen yıl bir açıklama yapan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler, inşaat sürecinde 15 bin, işletme sürecinde de 8 bin 500 kişiye istihdam sağlanacağını söylemişti.
Afşin-Elbistan C ve D santrallarının devreye alınmasıyla, Türkiye'nin elektrik üretiminin yüzde 10'u büyüklüğünde 17 milyar kilovatsaat (kwh) elektrik buradan karşılanacaktı.
Bir yıl sonra yeni ihale yapıldı
Afşin-Elbistan C ve D termik santraları için ikinci ihale 26 Haziran'da yapıldı.
Park Termik ve Afken İnşaat-Akfen Enerji C santralı için, Akfen İnşaat-Afken Enerji D santralı için teklif verdi.
İhaleyi kazanan Ş şirketler, Afşin- Elbistan C ve D kömür sahalarında termik santral kurmak ve işletmek üzere rödovans karşılığı kömür üretim hakkını alacaktı.
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt Anonim Şirketi (TETAŞ) de 15 yıl süreyle santrallarda üretilen elektriğe alım garantisi verecekti.
Park Teknik, TETAŞ'a 15 yıl boyunca satacağı birim elektrik fiyatını ilk 5 yıl için 14.70 sent/kwh, 6'ncı yıldan itibaren 16.50 sent/kwh olarak belirlemişti
Akfen İnşaat-Akfen Enerji C santralı için TETAŞ'a satacağı birim elektrik fiyatı için 1-5 yılları arasında 16 sent/kwh, 6-10 yılları arasında 17 sent, 11-15 yılları arasında 18 sent istemişti.
Akfen İnşaat-Akfen Enerji, D için de TETAŞ'a satacağı birim elektrik fiyatını ilk 5 yıl için 17 sent/kwh, ikinci 5 yıl için 18 sent/kwh, üçüncü 5 yıl da 19 sent/kwh belirlemişti.
Elektrik Üretim AŞ (EÜAŞ) Yönetim Kurulu, Afşin-Elbistan C ve D termik santral ihalesini, Park Teknik ve Akfen'in devlete satacakları elektrik fiyatını 'yüksek' bularak iptal etti.
EÜAŞ Genel Müdürü Sefer Bütün, şartlarda bazı değişiklikler yapılarak en kısa sürede yeni ihaleye çıkacaklarını açıkladı..
Bu iki proje 5 milyar dolarlık enerji yatırımı anlamına geliyor.
Yeni bir ihalenin (aynı iş için üçüncü ihalenin) 2009 yılında yapılabileceği belirtiliyor. Afken Yönetim Kurulu Başkanı Akın, yeni ihalede fiyat tekliflerinin daha da düşük olabileceğini söylüyor.
Kaynak: Olcay Aydilek, Sabah 9.9.2007