Afrika bankalarının fetih savaşı kızışıyor

Afrika'daki binlerce küçük Kobi bankalarla ilişkiye girmekten korkarken, Nijerya ve Fas başta olmak üzere, Afrika ülkeleri bankacılık sektöründe sağlam bir yer edinmek ve 2040 yılında 1.7 trilyon doların üzerine çıkması beklenen pazardan en büyük payı kapmak için fetih savaşına girmiş durumdalar.

Bir milyar nüfuslu Afrika'da, şehirde yaşayanların sayısının 2040 yılında 240 milyona ulaşacağı ve günlük gelir seviyesinin 20 dolar olacağı tahmin ediliyor. Bu, yılda 1.7 trilyon doların üzerinde bir pazara denk geliyor.

Kıtada yaşanan nüfus artışı ve ekonomik büyüme hızının en yakında ilgilendirdiği sektörlerin başında bankacılık geliyor.

PriceWaterhouseCoopers'a göre, Afrika bankacılık sektörü, gelişmekte olan pazarlar arasında dünyanın en hızlı büyüyen pazarlarından birisi. Sektörün küresel finans krizinden etkilenmemiş olmasının temel nedeni ise toksik varlıklara bulaşmamış olması.

Özellikle Çinli ICBC'nin Standard Bank of South Afrika'nın yüzde 20'sini satın alarak, Afrika bankacılık sektörüne girmesini ardından, tüm dünyanın gözleri daha da açıldı, çünkü Afrika'da bankacılık artık egzotik bir girişimden çok, ciddi bir iş olmaya başladı.

Bankalaşma oranı yüzde 10

Bugün Afrika'da bankalaşma oranı yüzde 10 seviyesinde. Perakende bankacılığında ise bu oran yüzde 10'un altında ve gelişmekte olan ekonomilerde izlenen en düşük oranı temsil ediyor.

Dolayısıyla sektör, büyük bir potansiyel içeriyor. Son dönemde Nijerya, Kenya, Uganda, Tanzanya başta olmak üzere bankacılık sektöründe önemli birleşmeler, satın almalar, yeni banka oluşumları yaşanıyor. Sektör uzmanları ise bu süreci "Yeni Sınır"; "Uzak Batı", "Afrika Bankalarının Fetih Savaşı" olarak adlandırıyorlar; çünkü bu sürece katılmak isteyenlerin iyi bir pozisyona sahip olabilmek için, hiç zaman kaybetmeden bir an önce harekete geçmeleri gerekiyor.

Afrika Zamanı

Fransız Kalkınma Ajansı (AFD) Eski Başkanı Jean-Michel Sévérino da "Le Temps de l'Afrique" (Afrika Zamanı) isimli kitabında, Afrika'da "dev bir bankacılık sektörünün oluşmaya başladığına" dikkat çekiyor. Sévérino'ya göre sektördeki bu yükselişin temel nedenleri arasında nüfus artışı, küresel ticarette Afrika'nın rolünün büyümesi, orta sınıfın yükselişi ve şehirlerin nüfusunun artması geliyor.

IMF ve Birleşmiş Milletler Afrika Komisyonu, Afrika için ortalama yüzde 6 oranında büyüme öngörüsünde bulunuyorlar. Hatta uzmanlardan biri, "Afrika bankaları hiçbirşey yapmasalar bile, faaliyetlerinin artığını görecekler" diyor.

KOBİ'ler bankalardan korkuyor

Bankaların yerleşim alanlarına çok yakın olmaması ve katı bankacılık kuralları, kırsal kesimi finans sektöründen büyük ölçüde uzak tutuyor. Afrika'da hakim olan geleneksel bankacılık sistemi ise konut kredisi, leasing gibi ürünleri kapsamazken, tarım şirketlerine kredi sağlamaya odaklanıyor. Bunun sonucu olarak da KOBİ'ler finansman konusunda oldukça büyük bir eksiklik yaşıyorlar. Afrika Banka Yöneticileri Kulübü Başkanı Alain Le Noir, Les Echos gazetesine yaptığı açılamada, "Kıtanın ekonomik kalkınma sürecinde, KOBİ'lerin yüzde 80'i krediye ulaşamıyordu" diyor. Fransız Kalkınma Ajansı (AFD)'nin Afrika'dan sorumlu temsilcisi Aude Flogny-Catrisse de, Le Noir gibi KOBİ'lere sunulan hizmetin yetersiz olduğuna, hatta sayıları binlere ulaşan küçük KOBİ'lerin bankalarla bir araya gelmekten korktuklarına dikkat çekiyor.

Sınırları aşan bankalar: Nijerya, Fas ve diğerleri

2005 yılında Merkez Bankası, önlem almak amacıyla, bankaların sermaye artırımına gitmelerini isteyerek, sektörde konsolidasyona yol açtı. Bunu sonucunda banka sayısı 89'dan 25'e geriledi ve bazı uzmanların ifade ettiği gibi "kıtasal boyutta canavarlar"ın oluşmasına yol açtı. UBA (United Bank of Africa) ve EcoBank kıtadaki en önemli iki banka konumunda.

Öte yandan Afrikalı bankaları arasında süregelen "fetih savaşı", sınırların açılmasına ve  küçük pazarlar arasındaki engellerin kalkmasına yol açarak, sektör açısından önemli bir devrim niteliği taşıyor. Bunun en somut örneklerinden birisi, kendi pazarlarının dışına çıkan Nijeryalı bankalar.

Union Bank for Afrika, Access Bank, Zenith veya First Bank gibi bankaları, Afrika'nın en hızlı büyüyen ekonomilerinden biri olan Nijerya için bile çok büyükler. Dolayısıyla Nijerya sınırlarını aşıp tüm Batı ve Orta Afrika'da hızla yayılıyorlar.

Sektörde öne çıkan bir diğer ülke, agressif bir strateji izleyen Fas. Attijariwafa Bank, Batı Afrika'da Credit Agricole'ün üç şubesini; Mali'de BIM'yi; Burkino Faso'da CBAO'yu satın aldı ve bugün Senegal'in en büyük bankası konumunda. Mali'de kurulan Bank of Afrika (BOA)'nın kontrolünü ele geçiren BMCE ise bugün Afrika genelinde 11 ülkede, Hindistan'da, Çin'de ve Fransa'da faaliyet gösteriyor.

Bank of Africa (BOA) Başkanı Paul Derreumaux, önümüzdeki üç sene içinde şube sayısını iki katına çıkartacaklarını söylüyor.  Sektör uzmanları ise Lübnan, Mısır ve Libya'yı da yakın zamanda sektörde atağa geçecek ülkeler arasında sıralıyorlar. 

Afrika, mobil bankacılıkta inovasyon merkezi olmaya aday

Bu arada, Derreumaux'un bir diğer yorumu da, Güney Afrika'da faaliyet gösteren uluslararası bankaların, henüz istedikleri rahatlığa ulaşamamış olmaları. Bu sürecin tamamlanması ile, Afrikalı bankaların gerçek anlamda rekabet etmeye başlayacaklarını ifade eden Derreumaux, finans mühendisliği, marketing, profesyonelleşme, mobil bankacılık, yeni teknolojiler, müşteri ilişkileri gibi konuların öncelik kazanacağına dikkat çekiyor.

Hatta mobil bankacılık konusunda devrim niteliğindeki inovasyonların Afrika'dan gelmesi bekleniyor. Bunun başlıca nedeni ise, Afrika nüfusunun yüzde 70'inin cep telefonu kullanıyor olması.

Hatırlatalım ki Kenya, cep telefonu ile ödeme konusunda şimdiden dünyanın en gelişmiş ülkeleden biri konumunda....