Açlık oyunları
Suzanne Collins romanı için, kanallarda gezerken bir reality show’da yarışan insanlar ile Irak Savaşı görüntülerini görünce yazmaya karar verdi yazar. Paris Olimpiyatları ile eşzamanlı olarak İngiltere, Ortadoğu, Uzakdoğu piyasaları ile ABD borsalarını realitede görünce, Roma gladyatörleri ve Yunan mitolojisinden esinlenen ‘Açlık Oyunlar’ı, tam dönemi anlatan başlık oldu.
Tarihin en kötü Olimpiyat açılışından skandalları ile en kötü Olimpiyatı olmaya kayan Paris için açılış törenindeki skandallarına; Le Figaro, Le Soir gibi gazete haberleri ile “Seine nehrinden koli basili kapıp hastanelik olan Belçikalı triatlon atleti” eklendi. Olimpiyat ateşinin söndüğü yer, unvanını çoktan aldı bile.
Mavi “Şirin Baba” konseptli Fransız şarkıcı bile yaşananlar için özür dilerken, Melenchon bile hoşuma gitmedi derken, açılış törenine “işte sanat, kültür, tarih” diyenlere cevap, bizzat Olimpiyat resmi hesabından Yusuf Dikeç paylaşımı ile geliyordu; ‘Aradığımız gerçek kahramanı sonunda bulduk’ diye. Belki de çöken Japon piyasaları öncesinde Japonların Dikeç’e bu kadar sahip çıkması bu yüzdendi.
Geçen hafta “Değişim Rüzgârları” yazımda “Bu aralar konser, grup, şarkılara iyi bakmak lazım. Dünya Coldplay dinlemede, şu anda soğuk oynanıyor yani. Her ekonomik kuşağın bir sanatsal karşılığı var” demiştim. İşte Olimpiyatlardaki şarkılar ve görseller, bu haftaki piyasalardaki çöküşün karşılığıydı.
Aynı yazımda bir diğer cümlem şuydu: “Güneş batmayan krallıkta fırtınalar koparsa kopsun şarkısı çalmaktadır.” İngiltere’de artık sokaklar çok karışık ve endişeliyiz. İş Avrupa’da açlık oyunları seviyesinde artık. Sadece 3 gün arayla Olimpiyatlar ve İngiltere yazımı takip etti.
Alaycı kuş
Ana akım neoklasik iktisat yorumları, yine tezatları ile köşe yazılarımıza eşsiz ve sürdürülebilir kaynak olmaya devam etti. Reel faiz hesabında bir türlü karar veremiyorlar; beklenene göre mi, gerçekleşen enflasyona göre mi hesaplanır diye. İngiltere ve ABD enflasyonunda en son yine bir yorumda gerçekleşen ile hesaplandı çünkü. Türkiye özelinde de gözden kaçırdıkları husus reel faiz yabancı yatırımcı için var. Ayrıca ABD ve AB’de mevduat faizleri uzun zamandır negatif reel faiz.
Sosyal medyada bir kullanıcı “Çin’de hukuk yok ama yatırımlar gidiyor neden” sorusuna “çünkü Çin merkez bankasına faiz indir veya arttır diye talimat verilmiyor” cevabı gelmişti; Wikipedia PBC sayfasında bile “Çin Komünist Partisi’nin Merkezi Finans Komisyonu talimatları ile çalışır” yazarken.
Wang (2017) bildirisinde Çin merkez bankasının düşük bağımsızlığını incelerken, 2021 WSJ makalesinde Wei PBC için hiç diğer merkez bankaları gibi bağımsız olmadı yazıyordu. Mayıs 2024 OMFIF yazısında Poenisch yine PBC bağımsızlığının kaybolmasına dikkat çekiyordu.
KKM’yi hala dolarizasyon seviyesine dahil ederlerken (?!) döviz dönüşümlü KKM sona kaldı diye bunu yapıyorlarsa şayet, niye swap hariç net rezervlerden düşmüyorlar sorusunu anlayabilen anlatırsa bir tezatı daha en azından aydınlatmış oluruz. Swap hariç net rezerv (?!) 3 ayda kur sabitken artıya döndüyse peki sormazlar mı, niye bu kadar köpürtüldü bu diye.
Ateşi yakalamak
Enflasyonun nedeni geçmişte döviz kuruymuş ama şimdi kur tutulmasına rağmen enflasyon sarmalına girilmiş. Burada yine yazdım. Çünkü kur hiçbir zaman enflasyonun nedeni olmadı, asgari ücret gibi inanışı oldu. Enflasyonda esas sebep finansman giderleri ve ekonometrik olarak satışların maliyetindeki tek anlamlı değişken. Reel sektör istatistikler sayfasından isteyenler analizini yapabilir.
Nitekim kur sabitken, asgari ücrete zam gelmemesine rağmen Temmuz ayı enflasyonu 2005 yılından bu yana en yüksek ikinci seviyesini gördü. Diğeri de geçen sene Temmuz ayıydı. Mayıs 2023 sonrasında aylık enflasyon gerçekleşmeleri sadece 2 ay hariç “epistemolojik kopuş” diye adlandırdıkları dönemin hep üzerinde.
Fed piyasalar çöktüğü için acil toplanıyor. Muhteşem iletişimle piyasaları hazırlayıp yumuşak inişi sizlere ömür. Faiz indirimleri ve(ya) parasal genişleme kaçınılmaz artık. Para politikası faizi doğası itibarı ile nötr reel faizin, mevcut enflasyonun, enflasyonun hedeften sapmasının, potansiyel üretimin cari üretimden sapmasının fonksiyonu değilmiş, içsel (endojen) bir değişken değilmiş, eksojenmiş.