ABD’nin Türkiye yaptırımları kapsamı ve muhtemel etkileri

Şafak Herdem / HERDEM HUKUK BÜROSU

ABD başkanı Donald J. Trump tarafından 14 Ekim 2019 tarihinde imzalanan, Suriye’nin İstikrarsızlığına Sebep Olan Kişilerin Mal Varlıklarının Dondurulması ve ABD’ye Girişlerinin Engellenmesine İlişkin Başkanlık Emri (“Başkanlık Emri”), genel itibariyle, ABD Hazine Bakanlığı Yabancı Varlıkları Kontrol Ofisi (US Treasury Office of Foreign Asset Control (“OFAC”)) tarafından başka ülkelere uygulanan programlara benzer bir yaptırım programı olma niteliğini haizdir. Bu ifadeden kasıt, başkanlık emri ile birlikte, SDN listesine alınan kişi ve kurumlara ilaveten, bu kişi ve kurumlarla ilişki içinde olduğu değerlendirilen kişi ve/veya sektörlerin hedef alınarak yaptırımların kapsamı ve etkisini arttırabilecek bir yasal zemin oluşturulduğu tespitidir.

Örneğin, Başkanlık Emri’nin, birinci bölümü uyarınca, “Başkanlık Emri kapsamında yaptırım listesine alınmış kişilere önemli olarak nitelenebilecek şekilde teknolojik bilgi, ürün, servis, finansal destek, sağlayan kişi ve/veya kurumlar,” veya “ABD hazine Bakanlığı tarafından Dışişleri Bakanlığı’na danışılarak karar verilecek Türkiye’de hedef alınan sektörler ve bu sektörlerde faaliyet gösteren kişiler” SDN listesine alınarak kapsam sürekli olarak genişletilebilir.

Bir kişi veya kurumun SDN listesine alınması durumunda ise kendisiyle bilinçli bir şekilde iş ilişkisi içinde olan finansal kuruluşların, ABD muhabir hesaplarının kullanımından menedilme tehlikesi altında olması sebebiyle, finansal sistemden büyük ölçüde dışlanmasının söz konusu olabileceği değerlendirilebilir.

İlaveten, Başkanlık Emri tahtında yasaklanan her türlü faaliyet OFAC tarafından yürürlüğe sokulan lisanslar aracılığıyla belirli bir dönem ve şartlara özel olmak üzere yasaklardan muaf tutulabilir. Bu hususta, OFAC tarafından 3 (üç) adet genel lisans (“General License”) yürürlüğe alınmıştır. General License 1, ABD hükümetinin, Başkanlık Emri kapsamında yasaklanan faaliyetlerine, General License 2, Savunma Bakanlığı ve Enerji Bakanlığı’nın hâlihazırda yürürlükte olan kontratlarına, General License 3 ise uluslararası organizasyonların Savunma Bakanlığı ve Enerji Bakanlığı ile olan ilişkilerine ilişkindir.

General License 2 tahtında, 14 Ekim 2019 tarihinde 00:00 (Eastern Daylight Time) (Türkiye Saati ile 07:00) saati öncesinde, Savunma Bakanlığı ve Enerji Bakanlığı veya ilgili bakanlıkların %50 (yüzdeelli) veya daha fazla hissesine sahip olduğu kuruluşlar ile yürürlükte olan sözleşmelere ilişkin “wind down” amacıyla gerçekleştirilecek faaliyetlere, 13 Kasım 2019 tarih ve 00:001’e (Eastern Standard Time) (Türkiye Saati ile 08:01) kadar izin verilmiştir.

Bu bağlamda bir US Person için eğer kendi zilyetliğinde SDN listesine alınmış kurumlara ait varlıklar var ise 13 Kasım 2019 tarihine kadar, işbu varlıklara ilişkin faaliyetlerini imzalamış olduğu sözleşmelerin kapsam ve sınırları içinde kalmak koşulu ile sürdürmesinde bir risk oluşmayacağı değerlendirmesi yapılabilir. Ayrıca, Başkanlık Emri’nde tanımlandığı şekliyle Foreign Person’la içinde ilgili tarihe kadar kendi sözleşmeleri kapsam ve sınırları içindeki yükümlülüklerini yerine getirmelerinin kabul edilebilir olduğu yorumu yapılabilir.

Ayrıca belirtmek gerekir ki, General License 2 tahtında, verilen izinler aşağıda yer verilen ifadeler uyarınca sınırlandırılmıştır:

“(b) This general license does not authorize:

(1) Any debit to an account of a person blocked pursuant to E.O. of October 14, 2019 on

the books of a U.S. financial institution; or

(2) Any transactions or activities otherwise prohibited by any other E.O or any part of 31

C.F.R. chapter V.”

General License 2’de belirlenen sınırlar uyarınca SDN listesine alınan bir kişinin bir ABD finansal kuruluşundaki banka hesabına para yatırmak veya OFAC’in diğer programları kapsamında yasaklanmış faaliyetler, General License 2’nin kapsamı dışında tutulmuştur.

General License 2 tahtında değerlendirme kapsamında tutulması gereken bir diğer husus ise, General License 2’de kullanılan dilin farklı yaptırım programları tahtında benzer amaçlar ile yürürlüğe konulan diğer lisanslardan farklılık göstermesidir. General License 2’ aşağıdaki ifadelere yer verilmektedir:

“(a) Except as provided in paragraph (b) of this general license, all transactions and

activities prohibited by Executive Order (E.O.) of October 14, 20 I 9 that are ordinarily incident

and necessary to the wind down of operations, contracts, or other agreements involving the

Ministry of National Defence or the Ministry of Energy and Natural Resources of the

Government of Turkey……..”

Ukrayna yaptırımları tahtında yürürlüğe konulan bir diğer lisansta ise muafiyete ilişkin aşağıdaki ifadeler yer almaktadır

“(…)all transactions and activities otherwise prohibited by the Ukraine Related Sanctions Regulations, 31 C.F.R. part 589, that are ordinarily incident and necessary to (1) the maintenance or wind down of operations, contracts, or other agreements, including the importation of goods, services, or technology into the United States, involving XXX or any other entity in which XXX owns, directly or indirectly, a 50 percent or greater interest and that were in effect prior to April 6, 2018(…)”

Her iki lisansın dili karşılaştırıldığında Ukrayna yaptırımları kapsamında çıkartılan lisansın “mainteneance” ve “wind down” operasyonlarına müsaade ederken, General License 2 tahtında sadece “wind down” ifadesinin yer almasının, değerlendirilmesi gereken bir konu olduğunu kanaatindeyiz. Yine Ukrayna yaptırımları kapsamında çıkartılan lisansın 6 Nisan 2018 yılından bu yana yinelenerek günümüze kadar güncelliği korumuş olması tespiti nazarında General License 2’nin “maintenance” ifadesini içermiyor olması, yasa yapıcı iradenin General License 2'ye ilişkin yenileme ve süre uzatma iradesi hususunda işaretler verdiği yönünde değerlendirilebilir.

Ayrıca, Başkanlık Emri’nin 6. (altıncı) bölümünde yer aldığı üzere, yaptırımlara ilişkin yasakların ihlal edilmesi, ihlal edilmesine sebep olunması da, Başkanlık Emri kapsamında yasaklanmıştır. Bu hususta yeni düzenlemelere uyum konusunda gösterilecek çalışmalar tahtında kurum içi ve dışı ile kurulan iletişimin şirketlerin ulusal ve uluslararası her türlü mevzuata tam uyum politikasına halel getirmeyecek nitelikte olmasına özen gösterilmesi gerektiğini değerlendirmekteyiz.

“Any transaction that evades or avoids, has the purpose of evading or avoiding, causes a violation of, or attempts to violate any of the prohibitions set forth in this order is prohibited. (b) Any conspiracy formed to violate any of the prohibitions set forth in this order is prohibited.”

Başkanlık Emri

Amaç

ABD başkanı Donal J. Trump tarafından 14 Ekim 2019 tarihinde imzalanan Başkanlık Emri’ne ve işbu emrin yürürlüğe girmesine, Türkiye’nin son dönemde Suriye topraklarında yürüttüğü faaliyetlerin: İŞİD terör örgütüne karşı verilen mücadeleyi sekteyi uğrattığı, bölgede yaşayan sivillerin hayatını tehlikeye attığı, bölgenin barış güven ve istikrarını zedelediği ve dolayısıyla ABD ulusal güvenlik ve dış politika hedeflerine aykırılık teşkil ettiği, tespitleri dayanak gösterilmiştir. Bu hususta , Başkanlık Emri tahtında Türkiye’nin hâlihazırda Suriye’de yürüttüğü faaliyetlere son vermesini sağlamak amacı ile aşağıda özetlenen yaptırım programı yürürlüğe konulmuştur.

US Person’lara yönelik yaptırımlar

Başkanlık Emri uyarınca ABD Hazine Bakanlığı tarafından ABD Dışişleri Bakanlığı görüşleri alınarak belirlenecek kişilere ait mal varlıklarının ABD topraklarına girmesi veya bir şekilde “US Person” zilyetliği veya kontrolü altında bulunması durumlarında, işbu malvarlıklarının transferi, ödemesinin yapılması, ihracatı veya herhangi bir şekilde işleme tabi tutulması yasaklanmıştır.

Türkiye’ye yönelik yaptırımlar kapsamında U.S Person, ABD vatandaşı, ABD’de kalıcı oturma iznine sahip kişi ve ABD yasalarına göre kurulmuş şirket ve onların yabancı ülkelerdeki ofisleri anlamına gelmektedir.

"United States person" or "U.S. person" means any United States citizen, permanent resident alien, entity organized under the laws of the United States or any jurisdiction within the United States (including foreign branches), or any person in the United States;

Başkanlık Emri’nin birinci bölümünde yer verildiği üzere:

Suriye’de güven ve istikrara zarar veren, ilaveten insan hakları ihlallerine sebep olduğu değerlendirilen kişiler;
Türkiye Cumhuriyeti hükümetinde hâlihazırda görev alan veya geçmişte görev almış kişiler,
Türkiye Cumhuriyeti hükümetinin herhangi bir kurumu,
ABD Hazine Bakanlığı tarafından Dışişleri Bakanlığına danışılarak karar verilecek Türkiye’de hedef alınan sektörler ve bu sektörlerde faaliyet gösteren kişiler,
Başkanlık Emri kapsamında yaptırım listesine alınmış kişilere önemli olarak nitelenebilecek şekilde teknolojik bilgi, ürün, servis, finansal destek, sağlayan kişi ve/veya kurumlar,
Yaptırıma tabi tutulan kişi ve/veya kurumlarca sahip olunan tüzel kişilikler, yaptırıma tabi tutulan kişiler adına ve vekaleten hareket eden kişiler,
OFAC tarafından SDN listesine eklenebilir.

Yabancı Kişilere Yönelik Yaptırımlar

Başkanlık Emri, Suriye’de ateşkesi sağlanmasını, demokratik seçimlerin yapılmasını, Suriye’li mültecilerin evlerine dönmesini engelleyici nitelikte faaliyetlerde bulunan kişilerin, birinci bölümde yer alan faaliyetler kapsamında yaptırım listesine alınan kişilerin yetişkin aile üyelerinin, veya Suriye’deki politik durumdan faydalanarak üzerine kamulaştırma faaliyetlerinde bulunan ve/veya bu durumdan çıkar sağladığı tespit edilen yabancı kişilerin (üst düzey yöneticileri ve vekilleri dahil olmak üzere), OFAC tarafından tespiti durumunda :

ABD’deki kamu ihale ve sözleşmelerinden men edilmeleri,
Kendileri veya çalışanlarına ait her türlü vize başvurularının reddedilmesi, ABD’ye girişlerinin yasaklanması,
ABD finansal kuruluşları tarafından $10.000.000’ı (onmilyondolar) aşkın 12 ay vadeli kredi imkânlarından men edilmesi,
ABD kontrolündeki döviz piyasalarından men edilmesi,
ABD kontrolündeki bankalar üzerinden yapacağı her türlü transferin engellenmesi
ABD’de yer alan bütün mal varlıklarının dondurulması veya US Person kontrolünde zilyetliğinde veya kontrolünde bulunan mal varlıklarının dondurulması,
Herhangi bir US Person’dan borç veya yatırım almasının engellenmesi,
ABD’ye herhangi bir teknoloji veya ürün ithalatının gerçekleşmesinin engellenmesi,
Yaptırımlarından bir veya birkaçına, ABD Dışişleri Bakanlığı kararı uyarınca tabi tutulabilir.

Yabancı Finansal Kuruluşlara İlişkin Yaptırımlar

Başkanlık Emri yaptırıma tabi tutulan kişiler ile bilinçli olarak (“knowingly”) finansal işlem yürüten yabancı finansal kuruluşların, OFAC tarafından tespiti durumunda, ABD’de bulunan muhabir hesapları kullanımının yasaklanması hükmünü getirmiştir.

Göçmenliğe İlişkin Yaptırımlar

Başkanlık Emri, göçmen statüsünde bulunan veya vize sahibi kişilerin, yaptırıma tabi tutulan kişilerin, aksi ABD Dışişleri Bakanlığı tarafından talep edilmedikçe, ABD’ye girişlerinin yasaklanması hükmünü getirmektedir.

Sair Hususlar

Başkanlık Emri’nin 6. (altıncı) bölümünde yer aldığı üzere, yaptırımlara ilişkin yasakların ihlal edilmesi, ihlal edilmesine sebep olunması da, Başkanlık Emri kapsamında yasaklanmıştır.

“Any transaction that evades or avoids, has the purpose of evading or avoiding, causes a violation of, or attempts to violate any of the prohibitions set forth in this order is prohibited. (b) Any conspiracy formed to violate any of the prohibitions set forth in this order is prohibited.”

Başkanlık Emri tahtında, işbu emrin mevzuat haline getirilmesi ve uygulanması yetkisi ABD Hazine Bakanlığına verilmiştir, bu hususta önümüzdeki günlerde, ABD Hazine Bakanlığı’nca Başkanlık Emri’ne ilişkin yeni düzenlemeler yürürlüğe girebilir.