ABD'nin sorunları daha az değil daha fazla vergi alarak çözülebilir

2010 Uygun Bakım Yasası'nı (Obamacare) 'feshedip yerine başka bir yasa getirmek' konusunda başarısız olan ABD Başkanı Donald Trump hükümeti ve Kongre'deki Cumhuriyetçi çoğunluk şimdi de vergi reformu yapmak istiyor. Trump'ın ofise geçmesinin üzerinden sekiz ay geçmiş olmasına rağmen hükümet tam olarak ne planladıklarının sadece kaba bir taslağını sunabildi. Fakat sadece bildiğimiz kadarı bile derin bir tehlike alarmı vermeye yetiyor.

Vergi politikaları bir ülkenin değerlerini yansıtmalı ve sorunlarını çözmeye yönelik olmalıdır. Ve bugün ABD – ve dünyanın büyük bir bölümü – dört ana sorunla karşı karşıya: giderek büyüyen gelir eşitsizliği, artan iş güvensizliği, iklim değişikliği ve cılız verim büyümesi. Amerika bunlara ek olarak çürümekte olan altyapısını yeniden inşa etmeli ve düşük performans gösteren ilköğretim ve lise eğitim sistemini güçlendirmeli.

Fakat bu zorluklara karşın Trump ve Cumhuriyetçiler, faydalarının büyük bir çoğunluğu orta sınıfa değil de ABD'nin milyoner ve milyarderlerine gidecek bir vergi şeması öneriyor. Eğer eşitsizlik zaten sorunlardan biriyse Cumhuriyetçilerin önerdiği vergi reformunu gerçekleştirmek durumu daha da vahim hale getirecek.

Ekonomiyi hareketlendireceği bahanesiyle meşrulaştırılan konulardan biri de vergi reformundan en çok yararlanan bir kesimin de şirket ve kurumlar olması. Fakat herkesten önce Cumhuriyetçiler teşvik tedbirlerinin önemini anlamalı: Amerika'da yatırım yapan ve iş yaratan şirketler için vergileri düşürmek ve bunu yapmayan şirketler için vergileri artırmak çok daha iyi bir yol olacaktır.

Sonuçta büyük Amerikalı şirketler açlıktan ölüyor falan değil, birkaç trilyon doların üzerine oturuyorlar. Ve yatırımların eksikliği vergi öncesi veya sonrası karların çok düşük olmasından kaynaklanmıyor; vergi sonrası kurum karlarının GSYH'ye oranı son otuz yılda neredeyse üç katına yükseldi.

Evet ağırlıklı olarak borçla finanse edilen marjinal yatırımlar ve vergiden düşürülebilen faiz ödemeleriyle kurumlar vergisi sermaye maliyetini yatırımlara dönüşü düşürüyor. Yani ne teoride ne pratikte Cumhuriyetçilerin önerdiği kurumlar vergisi yatırımları veya istihdamı arttıramaz.

Cumhuriyetçilerin bir hayali de ABD'li şirketlerin sadece ABD'de yarattıkları gelirlerini vergiye tabi tutmayı öngören yerel vergi sistemi. Tabii bu sadece gelirleri düşürür ve Amerikan şirketlerini düşük vergi avantajlarının olduğu yerlere üretimlerini kaymaya teşvik eder. Kurumlar vergisinde yaşanan bu baş aşağı yarış sadece ABD'de herhangi bir iş faliyeti gerçekleştiren her şirkete minimum bir vergi oranı uygulanarak engellenebilir.

ABD'de eyalet ve belediyeler eğitimden ve ülkenin büyük bir çoğunluğunda sağlık ve refah sistemlerinden sorumlular. Ve eyalet gelir vergileri yerele yönetimler seviyesinde bir miktar kademeli vergilendirme yapmaya başlamanın en iyi yoludur: Gelir vergisi uygulaması olmayan eyaletler yoksullar ve çalışanlar için ağır bir yük olan azalan oranlı satış vergilerine bel bağlıyor. O yüzden belki de eşitsizlik konusunda kayıtsız kalan plutokratlarla doldurulmuş Trump yönetiminin eyalet gelir vergisini federal vergiden düşülebilmesini öngören ve eyaletleri satış vergilerine yönlendiren bir vergi sistemi istemesi çok da şaşırtıcı değil.

ABD'nin karşılaştığı sorunlar silsilesini çözmek için daha fazla devlet geliri gerekiyor, daha az değil. Örneğin yaşam standartlarındaki artış temelde araştırmaya dayalı olan teknolojik inovasyonların bir sonucudur. Ama hükümetin araştırmalara ayırdığı desteğin GSYH'ye oranı bundan 60 yıl önceyle aynı seviyede.

Aday Trump ABD ulusal borçlarındaki artışı eleştiriyordu ama şimdi sadece önümüzdeki on yılda bu borca trilyonlarca dolar ekleyecek yeni vergi kesintileri öneriyor – Cumhuriyetçilerin iddia ettiği gibi 'sadece' 1.5 trilyon dolar olmayacak bu artış, çünkü büyüme mucizesiyle birlikte hükümetin gelirleri de artacak. Ama Ronald Reagon'un arz yanlısı 'voodoo' iktisat politikalarından çıkarılan en büyük ders henüz değişmedi: bu gibi vergi kesintileri daha hızlı büyümeye neden olmaz sadece gelirleri düşürür. Bu özellikle de bugün işsizlik oranının yüzde 4'ün hemen üzerinde olduğu bir ortamda böyledir. Toplam talepte yaşanacak kayda değer herhangi bir artış, buna uyumlu bir faiz artışıyla karşılık bulur. Yani ekonomideki 'ekonomik karışım' yatırımlardan uzaklaşır; ve zaten cansız olan büyüme daha da yavaşlar.

Başka bir vergi şeması hem gelirleri hem de büyümeyi artırabilir. Bu şemada dünyanın en büyük şirketlerinden bazılarının gelirlerinin çok küçük bir kısmını – bazı durumlarda karlarının yüzde 5'inden azını ödemeyerek küçük yerel işletmelere karşın haksız bir avantaj sağlamasına yardımcı olan hileleri engelleyecek eleyen gerçek bir kurumlar vergisi reformu yapmak gerekir. Bu vergi sisteminde gelirlere ve temettülere yapılan istisnaları iptal eden ve zenginleri diğer vatandaşlar gibi sadece gelirlerinin belirli bir kısmını ödemeye zorunlu kılan bir minimum vergi uygulaması olmalı. Ayrıca bu sistemde yeşil bir ekonomiye geçişi hızlandırmaya yardım edecek bir karbon vergisi alınmaya başlanmalı.

Vergi politikaları bir ekonomiyi şekillendirmek için de kullanılabilir. Yatırım yapanlara, araştırma yapanlara ve istihdam yaratanlara fayda sağlamanın yanında arsa ve gayrimenkul yatırımlarına daha yüksek vergi getirilerek sermayeyi verim artıran harcamalara doğru yeniden yönlendirmek gerek. Uzun vadede yaşam standartlarını yükseltmek için böyle bir bakış açısı gereklidir. Plutokratlardan oluşan – ve büyük bir çoğunluğu servetini rant arayışındaki faaliyetlerden kazanmış – hükümetin yakında kendisini ödüllendirmesi de mümkün. Ama cumhuriyetçilerin önerdiği vergi reformu çoğu insanın düşündüğünün aksine, yoksuldan ziyade büyük şirketlere ve ultra zengin adamlara daha büyük bir hediye. Gerekli reformları geciktirir ve ülkeyi büyük bir borçta bırakır; sonucunda ise on yıllarca geri çevrilemeyecek bir döngü: düşük yatırım, duraklayan verim büyümesi ve büyüyen eşitsizlik. Trump Washington DC'de 'bataklığı kurutma' sözü verdi. Fakat bataklık hem büyüdü hem derinleşti. Cumhuriyetçilerin önerdiği vergi reformu ABD ekonomisinin de bataklık tarafından yutulma riskini artırıyor.