ABD'nin görünümü
S&P adlı kredi derecelendirme kuruluşunun ABD ekonomisinin görünümünü durağandan negatife çevirdi. Çarşı karıştı.
Bu kendi başına önemli bir olay. İki önemli uyarı taşıyor. Uyarılardan birisi doğrudan ABD yöneticilerine. Gerekli siyasal konsensüs sağlanıp, kamu açıkları ve kamu borçlanması ile ilgili sağlam bir düzenleme yapılmadığı takdirde görünümün de ötesine geçileceğine, doğrudan kredi notunun düşürüleceğine ilişkin bir uyarı bu.
Uyarının ikincisi benzer durumda olan öteki gelişmiş ülkelere, özellikle de AB'ye yapılıyor. AB'de durum biraz farklı tabii. Avrupa Birliğinde tek bir görüntü yok. Kamu açığı ve kamu borçlanması sorunu yaşamayan üye ülkeler var. Buna karşılık "borç gırtlağı aşmış" durumunda olan ülkeler de var. Borç sorunu yaşayan ülkelerde kredi derecelendirme kurumlarını uyarılarını yapalı, görünümü değiştireli hatta kredi notlarını düşüreli çok oldu. Ama AB bağlamında borç sorunu devam ediyor.
Avrupa Birliğinde borç sorunu yaşamayan ülkeler yüksek borçluluktan muzdarip ortaklarının sorununa doğrudan katkı yapmayı taahüt etmeye yanaşmıyor. Sanki ne gerekiyorsa piyasalar yapsın tavrı var. Üstelik işin biraz da suyu çıktı gibi. Her gün bir üye ülkenin borç düzeyi gündeme getirilip, ortalık karıştırılıyor. Sürdürülemez bir durum çıkıyor ortaya.
Şimdi sanıyorum dolaylı bir uyarı daha yapılıyor. Bakın sistemin efendisine bunu yapıyoruz, size hiç acımayız demeye getiriliyor galiba.
* * *
Aslında dünyanın bizim de yaşadığımız coğrafyasında kredi dercelendirme kurumlarının bu çeşit işler yapması yeni bir mesele sayılmaz. Görünüm değiştirilmesi, kredi notunu düşürülmesi falan alışık olunan durumlar. Bunun en önde gelen örneklerinden birisi biziz. Kredi notunun yerlerde sürünmesine çoktan alıştık.
Ama benim hatırladığım zaman dilimi içinde dünya ekonomisinin tepelerinde dolaşan gelişmiş ülkelere dönük böyle bir tavıra sanırım ilk kez tanık oluyoruz. Dolayısıyla, durumun kendi içinde bir özelliği olması lazım.
Bu özellik küresel krizden geliyor. Küresel krizde dibe vuran ekonomileri yeniden hareket ettirmek, büyüme ivmelerini yeniden pozitife çevirmek için genişlemeci iktisat politikaları uygulandı. Harcamacı kamu maliyesi açılımı ve açık bütçe uygulaması pek çok ülkede borçları hızla arttırdı. Sonuçta akut bir borç birikimi sorunu oluştu. Bugün gerilim yaratn sorun bu borç birikimi.
* * *
Bir yılı aşkın bir süredir artık harcamaların kısılması, kamu açıklarının toparlanması, kamu dengesinin yeniden kurulması gerektiğine ilişkin yoğun tartışmalar yapılıyor. Bunun için henüz erken olduğunu, olası bir harcama kısılmasının ekonomileri yeniden durgunluğa iteceğini savunanlar var. Tersine harcama kısılmasında zaten geç kalındığını bunun da, özellikle gelişmiş ekonomilerde ciddi bir enflasyon tehdidi yarattığını savunanlar da var.
S&P'nin son kararı kredi dercelendirme kurumlarının bu tartışmada ikinci görüşten yana tavır koydukları anlamına geliyor. Son sıralarda ABD'de bu tür bir iktisat politikası tartışmasının iktidarla muhalefet arasında gerilimler yarattığı ve uzlaşmazlığın neredeyse sistemi tıkanma noktasına getirdiği biliniyor. Bu tartışma sırasında iktidarın harcama daraltıcı bir dönüşümü erteleme isteğinin devam ettiği izlenimi doğdu. Bu izlenim böyle bir uyarıyı gerektirdi diye düşünüyorum.
Ancak, ABD'nin görünümünün değiştirilmesi girişiminin sadece ABD ile sınırlı olduğunu düşünmek de hata olur. Gelişmiş ülkeler dünyasında bir süredir devam eden dağınıklığa "sağdan hizaya gir" deniliyor gibi geliyor bana. En kabadayı efendiye ceza kesilerek dünyanın efendisi rolünü sürdürmekte israr eden gelişmişlerin tümüne uyarı yapılıyor. Sorun derinleşip, yerleşerek sistemik bir sorun niteliği kazanmadan kendinize gelin deniliyor.