ABD seçimleri
8 Kasımda yapılacak olan ABD seçimleri biz istesek de istemesek de gündeme oturdu ve tüm fiyatlamaları da etkiliyor. Geçtiğimiz haftalarda ortalama 7 puan ve fakat bazı anketlerde yaklaşık 12 puan önde görünen Clinton’un kısa bir süre içinde bu üstünlüğünü kaybetmesi ile yarış kızıştı. Popüler oylamada yani seçmen sayısında Clinton sadece yüzde 1 önde hatta bazı anketlerde geride görünse de başkanı seçecek olan Seçiciler Kurulu'nda Clinton halen üstün durumda ve gerekli 270 oyu bulan aday. Seçiciler Kurulu ise ilginç bir konu. Konuştuğum pek çok yatırımcı neden diğer demokrasilerde olduğu gibi doğrudan halk oyu ile başkanlık seçiminin gerçekleşmediğini soruyor. Öncelikle işin içinde komplo teorisi aramaya gerek yok. Ortada katı monarşi ve gevşek bir monarşi alternatiflerinin olduğu bir dönemde Başkan-Senato ilişkisi-küçük/büyük eyaletler-çoğunluk/azınlık dengesini korumak için akla gelen bir uygulamadan bahsediyoruz. Buna göre Temsilciler Meclisinde sahip olunan koltuk sayısı (toplamda 435 ve eyaletlerin nüfuna göre dağılıyor) +100 Senato koltuğu (her eyalette 2’şer var) + 3 adet DC için ayrılan yer. Yani 538 adet seçici var. Bir nevi her eyalette başkanlık secimi yapılıyor ve sonra toplu bir “ana” başkan seçiliyor. Bunun için 270 oya ihtiyaç var. En son Bush-Al Gore yarışmasında ABD genelinde toplam oyu Gore almasına rağmen Florida seçicilerini (mahkeme kararı ile) Bush kazandığı için başkan olmuştu.
Anayasal olarak mecburiyet olmasa da 27 eyalette seçiciler “temsil ettikleri” parti adayına oy vermekle yükümlü. Ancak geri kalan eyaletlerde de çoğu zaman etik olarak bu kural uygulanıyor. 2 eyalet dışında tüm bölgelerde “kazanan hepsini alır” kuralı var. Örneğin Kaliforniya 53+2 seçiciye sahip ve kazanan parti hepsini alıyor. 2 eyalette ise secim bölgesine göre dağıtım söz konusu. Yani 2 Cumhuriyetçi -1 Demokrat veya tersi olabilir. Merak edenler için bu iki eyalet de. Maine ve Nebraska.
Dikkatli okuyucular şu soruyu sorabilir: ya adaylardan hiç birisi 270 oyu bulamaz ise? Yeniden seçim mi yoksa mahkeme kararı ile mi Başkan seçilecek? Hiç biri. Böyle bir durumda, ki tarihte örnekleri var, Başkanı Temsilciler Meclisi, Başkan Yardımcısını ise Senato seçer. Bu çok özet secim sistemi açıklamasından sonra kısaca secim akışına da değinmek istiyorum. ABD saati ile seçmenler saat 06:00’da sandık başına gitmeye başlayacak ve son sandık Alaska’da Çarşamba günü 01:00’da kapanacak. Sonuçları ise Türkiye saati ile 07:00 gibi görebiliriz. Ancak çok başa baş bir yarışta daha ileri saatlere kalacaktır.